ŁOMNIEWSKI KAZIMIERZ, profesor Uniwersytetu Gdańskiego
| < Poprzednie | Następne > |
KAZIMIERZ LEON ŁOMNIEWSKI (22 II 1907 Radomyśl Wielki – 26 XII 1978 Sopot), geograf, oceanograf, hydrolog, profesor Uniwersytetu Gdańskiego (UG). Syn sędziego Sądu Apelacyjnego Jana Grocha (4 XI 1871 Małopolska – 25 I 1934 Dębica) oraz Janiny z domu Kryplewskiej (15 V 1885 – 28 VII 1950 Dębica). Brat prawnika Stanisława Grocha (23 X 1905 Dębica – 10 IX 1933 Dębica) oraz Marii Mol (2 IX 1910 Dębica – 13 I 1981 Dębica).
W 1925 uzyskał maturę w Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Dębicy. Studiował przez rok historię, następnie geografię z geologią na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie. W 1930 uzyskał stopień doktora filozofii w zakresie geografii na podstawie pracy Zjawiska i okres lodowy w prawym dorzeczu górnej Wisły. Po obronie doktoratu zmienił nazwisko z Groch na Łomniewski. W latach 1933–1939 uczył geografii i historii w gimnazjum klasycznym im. Jana III Sobieskiego w Wejherowie. Wraz z dyrektorem dr. Tadeuszem Staniewskim (1886–1978) opiekował się kółkiem historycznym. Jego uczniami byli m.in. Marek Żylicz (5 VII 1923 Góra Pomorska – 9 VIII 2022 Warszawa), prawnik, dr hab. nauk prawnych, specjalista w zakresie prawa lotniczego, oraz Gerard Labuda (28 XII 1916 Nowa Huta – 1 X 2010 Poznań) historyk, mediewista, profesor Uniwersytetu Poznańskiego.
Uczestnik kampanii wrześniowej 1939, służył w stopniu porucznika. Do 1945 przebywał w Oflagu X-A Itzehoe, w obozie prowadził kursy z geografii. Po zakończeniu wojny m.in. w czerwcu 1946 uczestniczył w zjeździe kierowników Okręgów Szkolnych w brytyjskiej strefie okupacyjnej w Niemczech. Od tego roku w Polsce, podjął pracę w Kuratorium Okręgu Szkolnego w Gdańsku, jednocześnie prowadził wykłady z geografii fizycznej w gdańskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku (WSP).
Od 1949 pracował w Oddziale Morskim Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego w Gdyni jako naczelnik wydziału oraz pracownik naukowy. Odbył 25 rejsów badawczych, podczas których zajmował się tematyką hydrologii wód południowej części Morza Bałtyckiego, a także problemami chemii i fizyki akwenów morskich. Zorganizował na polskim wybrzeżu sieć stacji obserwacyjnych. Od 1952 etatowy pracownik WSP, od tego roku kierownik Katedry Geografii Fizycznej na Wydziale Geograficznym. Od 1955 docent, od 1962 profesor nadzwyczajny. W latach 1953–1956 oraz 1960–1968 był dziekanem Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi, m.in. dzięki jego staraniom w 1967 reaktywowano na WSP studia biologiczne i zmieniono nazwę Wydziału Geograficznego na Wydział Biologii i Nauk o Ziemi (BiNoZ). Zabiegał także o stworzenie możliwości studiowania oceanografii, doprowadził do utworzenia specjalizacji z tej dziedziny (od 1973 notowanej na studenckich dyplomach). Był inicjatorem założenia naukowo-badawczej Stacji Limnologicznej WSP w Borucinie nad Jeziorem Raduńskim i od 1 X 1959 jej pierwszym kierownikiem naukowym. Mimo wyłączenia Stacji w 1967 z Katedry Geografii Fizycznej (stała się niezależną jednostką organizacyjną) pełnił funkcję kierownika do 1 X 1969 (następcą był doc. dr Jerzy Szukalski). Jednocześnie w latach 1957–1966 pracował na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu jako kierownik Zakładu Hydrografii w Katedrze Geografii Fizycznej. W 1967 i od 10 lipca do 21 sierpnia 1971, na pokładzie ORP „Kopernik”, odbył rejsy badawcze po Morzach Śródziemnym i Morzu Czarnym. Po utworzeniu UG, w 1970 objął kierownictwo Zakładu Oceanografii Fizycznej. Od 1973 na emeryturze.
Zajmował się hydrografią lądową oraz oceanografią fizyczną. Publikował prace z zakresu oceanografii fizycznej oraz stosunków hydrologicznych polskich wybrzeży, także popularnonaukowe (m.in. w miesięczniku Polskiego Towarzystwa Geograficznego „Poznaj Świat”). Wyniki swoich prac przedstawiał m.in. podczas I Kongresu Nauki Polskiej w Warszawie (1951). Autor rozpraw Zalew Wiślany (Warszawa 1958); syntetycznych opracowań dotyczących Zatoki Gdańskiej (1959) i południowego Morza Bałtyckiego (1964); w latach 1962–1967 opracował podręcznik Oceanografia fizyczna (uzyskał nagrodę II stopnia Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, w 1973 ukazało się jego wydanie w języku angielskim na zamówienie m.in. National Oceanic and Atmospheric Administration). Redaktor i współautor monografii Morze Śródziemne (z Władysławem Mańkowskim i Jerzym Zalewskim, Warszawa 1974; praca otrzymała nagrodę II stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki); Morze Bałtyckie (z Władysławem Mańkowskim i Jerzym Zalewskim, Warszawa 1975); Morze Arktyczne (z Ludwikiem Żmudzińskim i Jerzym Zalewskim, Warszawa 1979). W „Zeszytach Geograficznych WSP” w 1962 opublikował ważny artykuł Rozwój nauk geograficznych w Gdańsku w latach 1946‒1961. Na emeryturze pracował nad monografiami dotyczącymi m.in. Oceanu Atlantyckiego i mórz arktycznych, prace pozostały nieukończone. W 1982 wydano w Warszawie monografię Edwarda Ruhle i Jerzego Zalewskiego Ocean Atlantycki, bazującą na jego niedokończonym tekście i jemu dedykowaną.
Od 1973 był wiceprzewodniczącym Komitetu Badań Morza Polskiej Akademii Nauk (PAN). W ramach prac Komitetu prowadził prace Sekcji Oceanografii Fizycznej oraz przewodniczył Komitetowi Redakcyjnemu Wydawnictw KBM „Oceanologia” oraz „Studia i Materiały Oceanologiczne”. Od 1947 członek oddziału gdańskiego Polskiego Towarzystwa Geograficznego, w latach 1962–1963 przewodniczący tego oddziału. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, złotą odznaką „Zasłużony Pracownik Morza” oraz medalem „Za zasługi dla rozwoju Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego”.
Żonaty był z Marią Danutą z domu Gawryś (21 I 1914 Dębica – 19 XII 2013 Sopot), podczas wojny sanitariuszką Armii Krajowej, bibliotekarką w Bibliotece Gdańskiej PAN, autorką wspomnień o ojcu, Tadeuszu Gawrysiu (24 IV 1881 Wola Zgłobieńska – 4 XI 1914 Stanisławów), absolwencie UJ, nauczycielu gimnazjalnym, poruczniku II Brygady Legionów, uczestniku bitwy pod Mołotkowem (29 X 1914), zmarłym w wyniku odniesionych ran jako jeniec rosyjski oraz matce Alojzie z domu Moskal (26 VIII 1882 – 17 II 1966 Sopot), matce pięciorga dzieci, która po śmierci męża prowadziła hurtownię tytoniu. Ojciec Barbary Marii (4 XII 1936 Wejherowo – 30 XI 2021 Sopot), absolwentki Wydziału Budownictwa Wodnego Politechniki Gdańskiej, żony Zygmunta Beckera, oraz Ewy (ur. 1947), bibliotekarki.
Od 1954 mieszkał w Sopocie, w drewnianym domu wybudowanym z drewna pochodzącego z lasu w okolicach Dębicy, który odziedziczył po rodzicach. Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie.
Bibliografia:
Materiały Zygmunta Beckera.
Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku. Skład osobowy. Informator. Rok akad. 1967/68, Gdańsk 1967.
Wspomnienie prof. Stanisława Hueckla, https://www.iopan.gda.pl/oceanologia/OC_11/OC_11_1-4.pdf.
https://journals.pan.pl/Content/113855/PDF/document%20(96).pdf.
https://cmiow.ug.edu.pl/o-nas/historia/.
https://ptg-gdansk.ug.edu.pl/?page_id=5.
https://liceum1.pl/wspomnienie-prof-zylicza.
https://www.iz.poznan.pl/plik,pobierz,1046,2fc6183973880352ef4aaeb0df377cf8/19-2006-1-wybrany-art.pdf.
Więch Arkadiusz, Tadeusz Gawryś (1881–1914). Wychowawca polskości, Dębica 2013.
