ŻAWROCKI OSKAR, pedagog, działacz harcerski i społeczny
| < Poprzednie | Następne > |
OSKAR ŻAWROCKI (15 IV 1901 Oradówka kolo Humania, Ukraina – 12 XI 1988 Gdańsk), pedagog, działacz harcerski i społeczny. Syn właścicieli majątku Henryka i Marii z Neumanów, młodszy brat Walentyny, Jana i Oskara. Od 14. roku życia był sierotą. W Humaniu ukończył rosyjską szkołę podstawową. Od 1917 pracował w biurze, uczył się na polskich prywatnych kompletach. Za namową Aleksandra Kamińskiego wstąpił do harcerstwa, w 1919 został komendantem hufca w Humaniu. Wydelegowany w tym samym roku przez władze harcerskie podjął pracę w Zakładach Rady Głównej Opiekuńczej w Pruszkowie, był członkiem komendy Warszawskiej Chorągwi Męskiej i komendantem hufca w Pruszkowie (1921–1925). Podczas wojny polsko-rosyjskiej zorganizował w lipcu 1920 ochotniczy pluton harcerski, dowodził nim w bitwie warszawskiej, następnie walczył w składzie 221. pp i 33. pułku piechoty.
W 1921 zdemobilizowany, pracował jako wychowawca i kierownik bursy w Pruszkowie oraz jako nauczyciel wychowania fizycznego w miejscowym Gimnazjum im. Tomasza Zana. W latach 1921–1924 uczył się i zdał maturę w gimnazjum im. Księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie. Studiował przez rok na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, ukończył dwuletni kurs w Państwowym Instytucie Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Od 1927 do 1928 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Ostrowie-Komorowie. Od 1928 do 1936 był nauczycielem w Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie, jednocześnie studiując. W 1932 absolwent Studium Wychowania Fizycznego uniwersytetu w Poznaniu (promotor pracy magisterskiej: prof. Piasecki). W 1936 został członkiem Komisji Przysposobienia Wojskowego Harcerzy przy Naczelnictwie ZHP w Warszawie.
1 IX 1936 z rozkazu Naczelnictwa ZHP skierowany został do Gdańska, zachowując funkcję kierownika wydziału drużyn w Głównej Kwaterze ZHP w Warszawie. W Gdańsku zatrudniony został w Komisariacie Generalnym Rzeczypospolitej Polskiej w II WMG w charakterze instruktora do spraw harcerstwa i wychowania fizycznego. Od 1937 zastępca komendanta Chorągwi Gdańskiej (zob. harcerstwo) i kierownik Wydziału Programowo-Szkoleniowego. Był m.in. odpowiedzialny za szkolenie wojskowe gdańskich harcerzy. Od 1937 także współpracownik II Oddziału Sztabu Głównego Wojska Polskiego, zaprzysiężony w Warszawie, przeszedł przeszkolenie w Puszczy Kampinoskiej, utworzył w grudniu 1937 w Gdańsku tajne Harcerskie Oddziały Bojowe i był ich dowódcą. Organizował ćwiczenia wojskowe gdańskich harcerzy i prowadził w Chowańcu, Rozłuczu i Solcu Kujawskim letnie obozy szkoleniowe w zakresie dywersji. W marcu 1939 obecny był w Gdyni na tajnej odprawie dowódców oddziałów dywersyjnych z Gdańska, 10 VI 1939 mianowany komendantem Pogotowia Wojennego Harcerzy (PWH) w Gdańsku. Pod koniec sierpnia 1939 ewakuował członków PWH z Gdańska do Gdyni. Jako podporucznik rezerwy brał ze swoim oddziałem PHW udział w obronie Gdyni, następnie Kępy Oksywskiej jako adiutant pułkownika Stanisława Dąbka. Ranny, wzięty do niewoli, przebywał w oflagu w Murnau, następnie kierował referatem wychowania fizycznego II Korpusu generała Andersa.
Do Gdańska wrócił w końcu 1945. Pracownik Kuratorium Okręgu Szkolnego Gdańskiego (1945–1946 wizytator, następnie naczelnik Wydziału Wychowania Fizycznego), potem kierownik sekcji Wychowania Fizycznego WODKO. W latach 1946–1971 (do przejścia na emeryturę) związany zawodowo z Akademią Lekarską i Akademią Medyczną w Gdańsku ( Gdański Uniwersytet Medyczny) jako organizator (październik 1946) i kierownik Studium Wychowania Fizycznego, od 1966 doktor. Po reaktywowaniu ZHP w grudniu 1956 został wiceprzewodniczącym Naczelnej Rady Harcerskiej, ustąpił z tej funkcji w marcu 1958, sprzeciwiając się upolitycznieniu ZHP. Był wiceprzewodniczącym Państwowej Rady Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, od 1958 członkiem Głównego Komitetu Kultury Fizycznej. Był założycielem i prezesem oddziału gdańskiego Polskiego Towarzystwa Naukowego Kultury Fizycznej.
Odznaczony między innymi Srebrnym Krzyżem Zasługi (1931), Krzyżem Niepodległości (1933), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 30-lecia Akademii Medycznej w Gdańsku (1975), Medalem 25-lecia Kultury Fizycznej w Gdańsku (1975), Złotą Odznaką „Zasłużonego Działacza Kultury Fizycznej”, odznaką „Za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia” (1972), harcerską odznaką „Za Zasługę” (1924).
Od 1924 żonaty był z Jadwigą z domu Filipkowską (23 V 1902 – 30 IX 1992), m.in. od 1937 do 1939 komendantką Gdańskiej Chorągwi Harcerek, od 1951 do 1954 i od 1957 do 1962 bibliotekarką w Bibliotece Gdańskiej PAN. Ojciec Marii Danuty, żony Mariusza Żydowo, lekarza stomatologa, Teresy (9 VII 1928 – 10 II 2022), żony Stanisława Wrzołka (31 VIII 1927 – 10 VIII 2014), profesora Akademii Medycznej w Gdańsku, Lidii, nauczycielki wychowania fizycznego i lektorki Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, oraz Krystyny (13 VIII 1932 – 14 XI 2017) po mężu Czerniewskiej, lekarza mikrobiologa. Pochowany w rodzinnym grobie na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie.
Bibliografia:
Gąsiorowski Andrzej, Żawrocki Oskar, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement I, Gdańsk 1998, s. 365–366.
