ABRAHAM ANTONI, działacz kaszubski, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
.JPG)
ANTONI ABRAHAM (19 XII 1869 Zdrada koło Pucka – 23 VI 1923 Gdynia), kaszubski działacz narodowy i społeczny, pisarz, patron gdańskiej ulicy. Syn bezrolnego komornika Jana i Franciszki z domu Czapp. Uczęszczał do jednoklasowej pruskiej szkoły elementarnej w Mechowie koło Pucka, uczył się prywatnie u ks. Teoila Bączkowsiego, proboszcza miechowskiego. Od 16. roku życia, po śmierci ojca, wędrował po wsiach kaszubskich, pracując dorywczo m.in. jako robotnik rolny, pomocnik rybacki w Pucku, drwal, robotnik cementowni. W 1896 ożenił się z Matyldą Paszkówną (ur. 8 V 1859 Orle pod Wejherowem) z którą miał pięcioro dzieci), zamieszkał w Orlu koło Bolszewa. W 1891 m.in. z Józefem Czyżewskim był współzałożycielem Towarzystwa Ludowego „Jedność” w Oliwie (mającego prowadzić działalność oświatową i patriotyczną wśród Polaków, od 1904 przekształconego w Związek Polskich Towarzystw Ludowych). W latach 1903–1908 mieszkał we własnym domu w Sopocie, przy Elisabethstrasse 15 (ul. Karlikowska). Wędrując po Kaszubach, założył takie towarzystwa także w Pucku, Redzie, Kielnie, Wejherowie, Chwaszczynie, Gdyni i Chyloni (obecnie Gdynia-Chylonia), zjednoczone w Związku Katolicko-Polskich Towarzystw Ludowych.
Z powodu działalności polityczno-społecznej pozostawał w nieustannym konflikcie z władzami pruskimi: do 1914 miał około 40 procesów politycznych; karano go grzywnami i więzieniem (m.in. w 1911 wyroki sześciu i kolejnych czterech tygodni odsiedział w więzieniu w Gdańsku). W latach 1897–1909 mieszkał w Sopocie, założył firmę spedycyjną, wybudował dom; majątek utracił, ponieważ był żyrantem niewypłacalnego sąsiada. Od października 1909 mieszkał w Oliwie przy Ludolfiner Weg 2 (ul. Czyżewskiego). Jako przedstawiciel fabryki rowerów i maszyn do szycia Singer jeździł po Kaszubach, kolportując polskie książki i prasę, w tym i „Gazetę Gdańską”. Do 1922 organizował i prowadził doroczne pielgrzymki do Kalwarii Wejherowskiej. W latach 1911–1913 kierował Towarzystwem Ludowym w Redzie.
W 1915 wraz z dwoma synami i zięciem, którzy zginęli potem na froncie, został wcielony do armii pruskiej; w latach 1916–1918 służył w artylerii podczas walk we Francji. Ranny, w 1916 powrócił do Oliwy i pracował jako woźny w jednym z gdańskich banków. Został też zastępcą członka Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej na Prusy Królewskie, Warmię i Mazury w Gdańsku, zakładał rady ludowe w Oliwie i Brętowie. Z ramienia Podkomisariatu oddelegowany na konferencję pokojową w Wersalu, żądał przyłączenia Kaszub do Polski. 18 IV 1919 przybył do Paryża, gdzie spotkał się z Ignacym Paderewskim i członkami Komitetu Narodowego Polskiego Romana Dmowskiego, odbył liczne spotkania w ambasadach i redakcjach gazet, orędując w sprawie polskości Kaszub.
W 1920 organizował w Wejherowie uroczyste powitanie wracających do kraju wojsk gen. Józefa Hallera, 10 lutego brał udział w zaślubinach Polski z morzem w Pucku. Od 1920 mieszkał w Gdyni w domu przy ul. Starowiejskiej 30, zwanym potem Domkiem Abrahama; wstąpił do Towarzystwa Przyjaciół Pomorza, był rzecznikiem budowy portu, aktywnie działał społecznie. W 1922 odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Stanisława Wojciechowskiego. 29 IV 1923 w Gdyni brał udział w powitaniu jego i premiera, gen. Władysława Sikorskiego, którzy przyjechali na uroczyste otwarcie Tymczasowego Portu Wojennego i Schroniska dla Rybaków.
Literacki samouk, pisał przede wszystkim felietony i korespondencje poświęcone zagadnieniom regionalnym, które ukazywały się w latach 1904–1914 w „Gazecie Gdańskiej” pod pseudonimami „Antek znad Bałtyku”, „Antek spod kartuskich gór”, „Antek z pod pomnika starego Fryca”, „Antek z dużym rożkiem” i podobnymi.
Zmarł na raka żołądka. Jego pogrzebowi, który zgromadził tłumy na cmentarzu na Oksywiu (Gdynia), towarzyszył ryk syren okrętowych i gwizd parowozów. 28 VI 1936 wmurowano na Domku Abrahama w Gdyni tablicę pamiątkową z jego medalionową podobizną. Od 1945 patron ulicy w Siódmym (VII) Dworze, ulice jego imienia są w większości miast, miasteczek i wsi na Kaszubach. W 1970 w jego domu otwarto Dział historyczny Muzeum Miasta Gdyni. W 1985 jego podobizna znalazła się na medalu wybitym przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie z okazji 65. rocznicy zaślubin Polski z morzem. 1 IX 1987 odsłonięto poświęcony mu pomnik w Pucku przy ul. 1 Maja, a 23 VI 2001 na Placu Kaszubskim w centrum Gdyni. 23 VI 1994 oddział gdański Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego ustanowił medal „Srebrna Tabakiera Abrahama”, nadawany za zasługi na rzecz Kaszub i Pomorza.
