ADRYCH MAKSYMILIAN, pijar, kameduła
| < Poprzednie | Następne > |
MAKSYMILIAN ADRYCH (11 X 1888 Lniano powiat Świecie – 30 V 1962 Łapsze Wyżne, powiat Nowy Targ), duchowny katolicki, pijar, kameduła, administrator majątku zgromadzenia we wsi Wysoka (od 1973 osiedle mieszkaniowe w dzielnicy Gdańsk-Osowa). Syn Wojciecha i Marianny. Szkołę elementarną ukończył w Sierosławiu. Uczęszczał do Salezjańskiej Szkoły Rzemiosł w Oświęcimiu. Naukę kontynuował w gimnazjum w Krakowie, gdzie wiosną 1906 zdał maturę. 25 XII 1906 wstąpił do nowicjatu zakonu pijarów (Zakonu Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych, SP lub SchP) w Krakowie. Przyjął imię zakonne Maksymilian od Dzieciątka Jezus. Śluby czasowe złożył 31 XII 1908. Ponieważ pijarzy nie posiadali seminarium duchownego, we wrześniu 1908 skierowany został przez o. Jana Borella, wraz Józefem Floryanem i Franciszkiem Torbusem, do Hiszpanii. W latach 1908–1911 studiował filozofię w Irache, w 1911–1913 teologię w Tarassa. Odbył również studia uzupełniające z filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Śluby wieczyste złożył 29 VI 1913, święcenia kapłańskie przyjął 29 VI 1914 w Barcelonie.
Po wybuchu I wojny światowej, jako obywatel Niemiec, powołany został do armii w charakterze kapelana wojskowego. Sprawował opiekę nad obozem jenieckim w Bytowie. W chwili objęcia przez niego tej funkcji obóz miał już opiekę duszpasterską. Sprawował ją proboszcz parafii bytowskiej ks. Johannes (Jan) Szulz. Najprawdopodobniej swoją pracę rozpoczął w połowie 1916. Zakończono wówczas sukcesem starania, by utworzyć w obozie kaplicę dla jeńców wyznania katolickiego. Przedmioty liturgiczne zostały zakupione ze składek jeńców – katolików. Wykonano też ołtarz, ławki, konfesjonał. Msze odbywały się w nim codziennie, działał chór kościelny. W sierpniu 1916 „Gazeta Gdańska” ogłosiła zbiórkę na rzecz kaplicy, apelowano też o książki, różańce i pomoc.
Po zakończeniu I wojny światowej w 1918 wstąpił do Wojska Polskiego, został zdemobilizowany w stopniu kapitana 1 VI 1919. Podjął pracę nauczyciel religii w seminarium nauczycielskim w Toruniu, nauczyciel języka polskiego i historii w gimnazjum w Chojnicach. W latach 1920–1924 dyrektor i nauczyciel w Gimnazjum im. ks. Stanisława Konarskiego w Rakowicach pod Krakowem. 17 XI 1921 z o. Józefem Floryanem kupił dla zakonu po preferencyjnej cenie od Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Poznaniu 25 ha ziemi w leżącej wówczas w granicach państwa polskiego Wysokiej (między obecnymi ul. Kielnieńską a Komandorską). Od września 1922 administrator tutejszej posiadłości pijarów, gdzie m.in. zorganizował i otworzył za zgodą biskupa chełmińskiego Augustyna Rosentretera kaplicę publiczną. W Wysokiej miała powstać szkoła elementarna (podstawowa) i gimnazjum im. ks. Stanisława Konarskiego, obie z prawami szkół państwowych – łącznie dla ponad 100 uczniów; wraz z alumnatem dla kolejnych 60 chłopców z biednych rodzin, gdzie mieli uczyć się zawodów, rzemiosł: szewskiego, krawieckiego, stolarskiego, ślusarskiego itp. Miał też tu powstać dom zakonny z juwenatem i nowicjatem, przewidzianym dla 40 chłopców, którzy w perspektywie mieli zasilić szeregi zakonu. Planów nie udało się zrealizować. Od 1 X 1925 pijarzy wydzierżawili wysocki majątek Andrzejowi Dampcowi, rolnikowi i wójtowi Chwaszczyna. W październiku 1939 majątek zajęty został przez Niemców.
W 1922 był również katechetą i administratorem odzyskanej własności dawnego kolegium pijarskiego w Szczuczynie. Miał zostać rektorem miejscowego ośrodka dla nowicjuszy. Na skutek różnic z władzami państwowymi oraz z diecezjalnymi co do praw własności, nie doszło to do skutku. Dopiero w 1927, w czasie sprawowania przez niego funkcji asystenta prowincjalnego, przejęto nieruchomości z rąk proboszcza diecezjalnego. W Szczuczynie został otwarty ośrodek pijarski składający się z nowicjatu i kościoła. Dom był w ruinie, jednak odbudowany został przez nowicjuszy.
Od 1925 do 1928 nauczyciel religii w szkołach powszechnych w Lidzie. Od 9 XII 1927 posiadał uprawnienia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z prawem nauczania w gimnazjach i seminariach nauczycielskich. W latach 1928–1931 proboszcz parafii oraz rektor kolegium pijarów w Szczuczynie Nowogródzkim koło Lidy. W tym samym czasie był również asystentem prowincjalnym. W 1931 wstąpił do zakonu kamedułów (Kongregacja Kamedulska Zakonu św. Benedykta / Kongregacja Eremitów Kamedułów z Monte Corona, OSBCam). Odbył nowicjat w Bieniszewie, gdzie też złożył śluby, przebywał również w klasztorze na Bielanach pod Krakowem. Przed wybuchem II wojny opuścił zakon kamedułów. Podczas II wojny światowej był wikariuszem w parafii w Łazareszczkach. Działał także w Katolickim Duszpasterstwie na Uchodźstwie Polskim na terenie Węgier, gdzie obchodził 25-lecie święceń kapłańskich i otrzymał z tej okazji list z życzeniami od węgierskiego episkopatu. W 1945 powrócił do Polski i do zakonu pijarów. Od 14 V 1945 do 4 VIII 1946 administrator parafii w Chwaszczynie, od 4 VIII 1946 do 20 IX 1949 pełnił obowiązki administratora parafii w Górze koło Wejherowa. Jednocześnie sprawował opiekę duszpasterską nad kościołem poprotestanckim w Bolszewie, który za zgodą biskupa Kazimierza Kowalskiego pijarzy otrzymali w administrację 26 X 1946. W latach 1955–1956 był wikariuszem w Cieplicach Śląskich. Pracował w Goduszynie i Staniszowie w poewangelickim kościele filialnym parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Cieplicach w Kotlinie Jeleniogórskiej. Był także od 20 VIII 1952 proboszczem w Hebdowie, gdzie chwalono go bardzo „za rozśpiewanie parafii”.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe w Gdańsku, sygn. 2375/1794, Parafia katolicka pw. Wniebowzięcia NMP – Bolszewo.
Archiwum Polskiej Prowincji Zakonu Pijarów w Krakowie: Parcela w Wysokiej k. Gdyni, 1921–1945; bez sygn., O. Maksymilian Adrych SP, materiały biograficzne; sygn. PPV4/2: o. Maksymilian od Dz. Jezus Adrych (teczka personalna).
Archiwum Diecezjalne w Pelplinie: sygn. 1402, Pijarzy (1945–1988).
„Gazeta Gdańska”, nr 98 z 15 VIII 1916.
Bończa-Bystrzycki Lech, Parafia Katolicka Świętej Katarzyny w Bytowie (1871–1945), Koszalin 2000.
Czoska Marek, Duszpasterstwo i historia parafii p.w. Wniebowzięcia NMP w Bolszewie w latach 1946–1996, Warszawa 2000 (praca magisterska napisana pod kierunkiem ks. dr. Alojzego Rotty).
Kalka Potr, Piasek Dariusz, Rembalski Tomasz, Małszycki Dariusz, Hinc Michał, Chwaszczyno: dzieje wsi i parafii do 1989 roku, Gdynia 2021.
Molendowski Leszek, Zakony męskie na terenie diecezji chełmińskiej w latach II Rzeczypospolitej (1920–1939). Struktura, duchowieństwo i działalność, Gdańsk 2021.
Musiał Jolanta, Straty materialne mieszkańców gminy Chwaszczyno w latach 1939–1945, w: Wyniszczyć – wypędzić – wynarodowić. Szkice do dziejów okupacji niemieckiej na Kaszubach i Kociewiu (1939–1945), pod red. Grzegorza Berendta, Gdańsk 2010.
