ALTHOFF HUGO, architekt
| < Poprzednie | Następne > |
HUGO ALTHOFF (właściwie Bartholomäus Hugo Maria Althoff) (18 VI 1884 Ostbevern, Westfalia – 1960), architekt, urbanista, senator II Wolnego Miasta Gdańska (II WMG).
Siódmy z dziesięciorga dzieci pochodzącego z rodziny chłopskiej Heinricha Wilhelma Schulze-Althoff (1840–1913) oraz jego drugiej żony, Marii z domu Pöhler (1854–1931). Dzięki stypendium miejscowego proboszcza mógł, po ukończeniu szkoły ludowej w rodzinnej miejscowości w 1896, podjąć naukę w gimnazjum w Warendorfie, które ukończył maturą, zdaną dwa lata przed terminem. Studiował w Hanowerze i Technische Hochschule Danzig, gdzie w 1910 uzyskał tytuł inżyniera dyplomowanego w dziedzinie urbanistyki, od 1914 (w Dreźnie) doktor inżynier. W czasie studiów w Gdańsku członek katolickiej korporacji akademickiej „Pruthenia”.
W latach 1910–1912 kierował budową spichrza w porcie gdańskim, 1912–1918 kierownik miejskiej pracowni urbanistycznej w Erfurcie, 1914–1918 oficer frontowy w 176. regimencie piechoty, ranny odłamkiem pocisku utracił prawe oko. Od lipca 1918 radca budowlany i kierownik miejskiego wydziału budowlanego w Malborku, od października 1918 do stycznia 1923 tamże drugi burmistrz. W latach 1923–1927 miejski radca budowlany we Frankfurcie nad Odrą, 1927–1929 we Wrocławiu.
W 1927, w projekcie na rozbudowę miejscowości Oborniki Śląskie, podjął próbę zaprojektowania malowniczego „miasta-ogrodu” według modelu zaproponowanego przez angielskiego urbanistę Ebenezera Howarda (1850–1928): malowniczego prowadzenia ulic i wprowadzenia dużej ilości zieleni do miasta. W 1928–1929 jego staraniem powstało zbudowane w krótkim czasie Księże Małe, wrocławskie tanie osiedle wygodnych mieszkań, spełniających podstawowe potrzeby rodzin robotniczych, zgodne z programem powstałego w 1926 Państwowego Towarzystwa Badawczego do spraw Ekonomiki Budownictwa i Mieszkalnictwa (Reichsforschungsgesellschaft für Wirtschaftlichkeit im Bau- und Wohnungswesen (RFG)), którego był współtwórcą i członkiem. Dzięki niemu i jego współpracownikom z Towarzystwa udało się zrealizować we Wrocławiu eksperymentalne osiedle WuWa, towarzyszące wystawie „Mieszkanie i miejsce pracy” (’’Wohnung und Werkraum” - WuWa) w 1929 roku.
W grudniu 1929 wybrany w Gdańsku do Senatu II WMG z ramienia katolickiej partii Centrum; zamieszkał w Sopocie w zakupionym domu przy Delbrückallee 2 (ul. Paderewskiego); funkcję senatora pełnił przez dwie kadencje. Podczas pierwszej (III. kadencja Senatu 18 XII 1928 – 9 I 1931) podlegały mu roboty publiczne, podczas drugiej (IV. kadencja Senatu 9 I 1931 – 30 V 1933) – roboty publiczne i handel. W praktyce odpowiadał za sektor budowlany: urbanistykę, architekturę, budownictwo publiczne i mieszkalne.
Podejmował działania mające na celu modernizację Gdańska, wprowadzał nowe metody planowania urbanistycznego, najnowsze osiągnięcia naukowe związane z budownictwem mieszkaniowym. Pracował nad pierwszym nowoczesnym gdańskim planem urbanistycznym: Bebaungsplan Groß Danzig („Planem Wielkiego Gdańska”), który był pierwszą w historii miasta kompleksową propozycją funkcjonalnego rozplanowania miasta. Plan postulował ochronę zabytkowej struktury miasta z przeznaczeniem jej na nową funkcję centrum (City) rozwijającego się nowoczesnego miasta, zakładał rozwój nowych dzielnic mieszkaniowych wzorowanych na „miastach-ogrodach”, które objęłyby tzw. Dolny Taras dzielnic nadbrzeżnych, tzw. Górny Taras – gdzie znajdowały się na morenowych wzgórzach duże kompleksy leśne – pozostawiając jako naturalną granicę miasta. Stawiał też na rozwój terenów przeznaczonych pod rozwijające się porty i związanego z nimi przemysłu. Plan nie został oddany do realizacji.
Autor prac związanych z zielenią w mieście, typizacją i prefabrykacją w budownictwie mieszkaniowym, sztuką, architekturą nowoczesnych szkół. W 1930 w Siedlungsarbeit in der Freien Stadt Danzig 1920–1930 przedstawił dokonania urbanistyki gdańskiej, w Das neue Danzig („Danziger Jahrbuch 1930”) – problemy rozwoju urbanistycznego Gdańska; w 1931 na międzynarodową wystawę urbanistyki i budownictwa „Städtebau und Wohnungswesen der Welt” w Berlinie przygotował materiał o gdańskim budownictwie mieszkaniowym (Danzig, w: Städtebau und Wohnungswesen der Welt, 1935).
Ze względu na przynależność partyjną od 30 V 1933 na wymuszonej emeryturze, dorabiał jako współwłaściciel sklepu z wyrobami rzemiosła artystycznego. Po zamachu na Hitlera w lipcu 1944 (tylko dlatego, że w czasach Senatu II WMG miał zawodowe kontakty z jednym z późniejszych spiskowców, nadburmistrzem Lipska Carlem Friedrichem Goerdelerem), aresztowany i osadzony w obozie Stutthof, po sześciu tygodniach zwolniony. Wrócił do swego sopockiego domu, z którego został wyrzucony do małego pokoiku po zajęciu miasta przez Rosjan, w 2 połowie 1945 wysiedlony do Berlina.
W 1912 ożenił się w kościele Najświętszego Serca Jezusowego w Gdańsku-Wrzeszczu z poznaną w 1910 na balu swojej korporacji studenckiej gdańszczanką Gerdą, córką Emila Adolfa Krompholza. Ojciec Klausa (1914–1988), Wolfganga (ur. 1917) i Güntera (20 IX 1920 Malbork – 30 V 1999).
Bibliografia:
Althoff Günter, Wspomnienia, http://www.mynetcologne.de/~nc-althoffl2/Memoiren/Memoiren.htm.
Urbanik Jadwiga, Renowacja wzorcowego osiedla Werkbundu we Wrocławiu – sukcesy i porażki, w: Modernizm w Europie – modernizm w Gdyni: architektura XX wieku do lat sześćdziesiątych i jej ochrona w Gdyni i w Europie, red. Maria Jolanta Sołtysik, Robert Hirsch, Gdynia 2014, s. 209-216.
Wysocka Justyna, Hugo Althoff - naukowiec, architekt, polityk, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Wrocław 2009, s.235-243.
