ANDERS WIESŁAW, architekt, urbanista
| < Poprzednie | Następne > |
WIESŁAW KAZIMIERZ ANDERS (ur. 4 I 1933 Grodzisk Wielkopolski), architekt, urbanista, pedagog. Najstarszy syn nauczyciela matematyki Brunona (21 I 1904 – 17 II 1991 Gdańsk) i polonistki Janiny (27 II 1912 – 31 X 1993 Gdańsk). Brat Danuty (ur. 5 VIII 1937), lekarki i Przemysława (10 I 1941 – 2 X 2010) prawnika. Po wybuchy II wojny światowej przebywał z rodzinę w obozie przesiedleńczym w Łodzi, po czterech miesiącach w Generalnej Guberni, początkowo w okolicach Dęblinie, następnie pod Garwolinem, by ostatecznie osiąść w samym Garwolinie.
W czasie okupacji kształcił się na tajnych kompletach, opanował materiał szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum. Po zakończeniu wojny zamieszkał z rodziną początkowo ponownie w Grodzisku Wielkopolskim, następnie w Zielonej Górze, gdzie ojciec otrzymał zadanie zorganizowania polskiego szkolnictwa. Po maturze w 1950, pod wpływem lektury książki Jana Kilarskiego „Gdańsk” wydanej w serii „Cuda Polski” w 1937, zamierzał podjąć studia na Wydział Elektrycznym Politechniki Gdańskiej, nie został jednak dopuszczony do egzaminów. Podjął pracę jako kreślarz w Wydziale Budownictwa Zarządu Miejskiego, w Oddziale Planowania Zabudowy Miasta, prowadzonym przez architekta miejskiego Waleriana Spisackiego. Do jego zadań należała inwentaryzacja zrujnowanych budynków. W latach 1951–1957 studiował na Wydziale Architektury PG, wykonał prace dyplomową pod kierunkiem prof. Witolda Minkiewicza. Od 1952 w Gdańsku zamieszkali jego rodzice, ojciec był dyrektorem Szkoły Podstawowej nr 24 przy ul. Lilli Wenedy we Wrzeszczu.
W 1956, wraz ze studentami architektury z innych polskich uczelni wyjechał do Francji, gdzie zapoznał się z odbudową miast normandzkich i bretońskich (m.in. Caen, Saint-Lô, Saint-Malo) po zniszczeniach II wojny światowej oraz konstrukcjami wznoszonymi w technice wielkopłytowej. W tym samym roku otrzymał posadę asystenta w Katedrze Urbanistyki PG u prof. Władysława Czernego. Jednocześnie od 1958 pracował jako projektant w gdyńskim „Inwestprojekcie” gdzie opracował m.in. projekt punktowca „Neptun II”, wykorzystany przy budowie gdańskiego osiedla Zielony Trójkąt ( Młyniska); dwukondygnacyjnego pawilonu usługowego na Osiedlu Młodych ( Siódmy (VII) Dwór) oraz urbanistykę dwóch osiedli: Przymorza Małego (między ul. Chłopską i torami PKP) oraz Zielonego Trójkąta. W „Inwestprojekcie” pracował do 1962, kiedy to po zmianie przepisów, musiał zrezygnować z jednego z etatów.
Z Przymorzem Małym związany był również jako jeden z założycieli w 1959 spółdzielni mieszkaniowej i główny projektant, cześć prac wykonywał jako wkład rzeczowy do otrzymanego mieszkanie z trzecim z nowo wzniesionych domów przy ul. Śląskiej 72, gdzie mieszkał w latach 1960–1996. Głównym projektantem osiedla był do 1962, przy pracy kierował się ideą jednostki sąsiedzkiej opracowanej w latach 20. XX wieku przez amerykańskiego urbanistę C.A. Perry’ego. Wybrał projekty budynków, które najlepiej spełniały zapotrzebowanie członków spółdzielni, były to budynki sekcyjne czterokondygnacyjne autorstwa Eugeniusza Baranowskiego, cztero- i pięciokondygnacyjne Jarosława Nowosadzkiego oraz punktowce dziewięciokondygnacyjne Władysława Minicha i Ireny Stolarskiej oraz pięciokondygnacyjne Andrzeja Kuleszy. Oprócz urbanistyki, przy której współpracował z Jerzym Kołodziejskim i Czesławem Swędrzyńskim, zaprojektował na osiedlu pawilony handlowo-usługowe oraz Spółdzielczy Dom Kultury.
Od 1965 doktor (promotor: prof. Władysław Czerny). W 1965–1966 przebywał na dziewięciomiesięcznym stypendium we Francji, gdzie projektował w pracowni Georgesa Candilisa, jednego z czołowych przedstawicieli zachodniego modernizmu. W latach 1969–1981 był kierownikiem Zakładu Urbanistyki PG, w 1971 został dyrektorem Instytutu Architektury i Urbanistyki PG z uprawnieniami dziekana, funkcję te pełnił przez trzy kadencje do 1978. Od 1975 przewodził zespołowi badawczemu z Instytutu Architektury i Urbanistyki PG, który na zlecenie władz Sopotu przygotował studium kompozycyjne, funkcjonalne i rozwojowe kształtowania śródmieścia miasta. Dla Instytutu Urbanistyki i Architektury opracował, ukończone w 1978, studia dotyczące przebudowy i modernizacji śródmiejskich zespołów mieszkalnych. Od 1978 profesor nadzwyczajny (tytularny), od 1996 profesor zwyczajny. W 1981 w Volos w Grecji zorganizował i prowadził letnią szkołę architektury. W tym samym roku wyjechał do Oranu (Algieria), gdzie przez cztery lata prowadził zajęcia i prace dyplomowe na Wydziale Architektury tamtejszego Uniwersytetu Technicznego (Université des Sciences et de la Technologie d’Oran). Po powrocie, w 1986 założył własną pracownię w ramach ZAPA (Zespół Autorskich Pracowni Architektonicznych), którą prowadził do 1995. Od 1991 do 1993 był pełnomocnikiem rektora PG ds. architektury i przestrzennego zagospodarowania uczelni. W latach 1993–1999, przez dwie kadencje, był dziekanem Wydziału Architektury PG. W 1994 uczestniczył w pierwszym międzynarodowym seminarium poświęconym odbudowie Kaliningradu, brał udział w opracowaniu ekspertyzy przy odbudowywanej katedrze. W 1997 pod jego kierunkiem pracownicy Wydziału Architektury PG wykonali dokumentację potrzebną do sformułowania wniosku o przyjęcie Gdańska na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Od 2003 na emeryturze. W latach 2003–2010 wykładał na Wszechnicy Warmińskiej w Lidzbarku Warmińskim.
Przyczynił się także do odbudowy Starego Miasta w Elblągu. Jako student, w 1953, brał udział w inwentaryzacji elementów kamieniarskich, pracując m.in. przy kamienicy „Pod Wielbłądem”. W 1959, wraz z Jerzym Piasecznym i Szczepanem Baumem wykonał w katedrze prof. Władysława Czernego pierwszy projekt odbudowy w skali średniowiecznej zabytkowego centrum. W latach 1974–1975 prowadził seminarium zorganizowane przez Stowarzyszenie Architektów Polskich (SARP), w wyniku którego opracowano studium odbudowy Elbląga. Wraz z Leonem Dziurdzińskim, Ryszardem Semką oraz Szczepanem Baumem opracował wytyczne dla nowej zabudowy, która miała odpowiadać średniowiecznej skali miasta, jednocześnie wskazując najcenniejsze obiekty do rekonstrukcji. Kontynuacją seminarium było opracowanie projektu odbudowy w latach 1976–1978 wraz z Szczepanem Baumem i Ryszardem Semką, za którą jego autorzy otrzymali nagrodę II stopnia Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska. Obudowa Starego Miasta w Elbląga według nagrodzonego projektu została zatwierdzona w 1980, wraz ze Szczepanem Baumem i Ryszardem Semką opracowali jego projekt urbanistyczny. W latach 1985–1986 otrzymał, wraz z Hanną Sienkowską i Januszem Gujskim, drugą najwyższą nagrodę w konkursie na zabudowę obszaru Centrum Wschód w Elblągu. Projekt przeznaczono do realizacji i stał się podstawą do autorskich projektów wykonanych we własnej pracowni.
Stworzył wiele koncepcji i opracowań, które nie zostały zakwalifikowane do realizacji, ale często otrzymały wyróżnienia w konkursach organizowanych przez SARP oraz Towarzystwo Urbanistów Polskich (TUP) m.in.: projekt zagospodarowania śródmieścia Gdańska w 1959 (współautorzy Jerzy Piaseczny, Stefan Philipp, Szczepan Baum) – II nagroda; projekt zagospodarowania skarpy wokół Starego i Nowego Miasta w Lublinie oraz dwóch miejskich parków Rusałki i Podzamcze w 1959 (współautorzy Jerzy Piaseczny, Stefan Philipp, Szczepan Baum) – I wyróżnienie; projekt dzielnicy mieszkaniowej Przymorze Wielkie w Gdańsku w 1959 (współautorzy Jerzy Piaseczny, Stefan Philipp, Szczepan Baum) – II nagroda; na projekt nowej dzielnicy Gdańska Wysoka w 1966 (współautorzy Danuta i Mieczysław Kochanowscy, Hanna Sienkowska, J. Adamus, J. Bogusławski, W. Krzyżanowski) – wyróżnienie, na projekt dzielnicy Rubinkowo w Toruniu w 1968 (współautorzy Danuta i Mieczysław Kochanowscy, J. Adamus, Leon Dziurdziński, Jerzy Góra) – II nagroda (I nie przyznano), na projekt koncepcyjny zagospodarowania przestrzennego terenów polotniskowych w Gdańsku (przyszłe osiedle Zaspa) w 1969 (współautorzy Mirosław Bartoszewicz, Leon Dziurdziński, Danuta i Mieczysław Kochanowscy, Jerzy Góra, Mieczysław Felczak, Jerzy Szyc); na projekt dzielnicy mieszkaniowej Piątkowo w Poznaniu w 1973 (współautorzy Mirosław Bartoszewicz, Maciej Chojnacki, Janusz Gujski, Jerzy Szyc) – II nagroda (I nie przyznano), na osiedle domów jednorodzinnych w Lubinie (współautorzy Mirosław Bartoszewicz, Jerzy Kaczorowski) – wyróżnienie II stopnia, plan zagospodarowania przestrzennego obszaru zabytkowego Grudziądza w 1978 (współautorzy Mirosław Bartoszewicz, Jerzy Kaczorowski, Andrzej Kapuścik) – II nagroda, na koncepcję rozwoju centrum Warszawy w 1992 (współautorzy Mirosław Bartoszewicz, Maciej Chojnacki, Janusz Gujski), na zagospodarowanie Alei Rodła wraz z fragmentem śródmieścia w Malborku w 1992 (współautorzy Mirosław Bartoszewicz, Maciej Chojnacki, Janusz Gujski).
Członek Towarzystwa Urbanistów Polskich (od 1964), SARP (od 1956), komitetu Architektury i Urbanistyki Polskiej Akademii Nauk (od 1975), Gdańskiego Towarzystwa Naukowego (od 1976). W 2000 odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, w 2003 Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Senat uczelni PG w 2014 nadał mu tytuł Profesor Emeritus.
Żonaty z Krystyną Szczypińską-Anders, absolwentka Wydziału Architektury PG, pracowniczki Biura Projektów Budownictwa Komunalnego we Wrzeszczu, współpracującej z mężem w jego pracowni autorskiej w latach 1985–1993. Córka Magdalena Agata Anders Paul (20 I 1960 Gdańsk – 10 III 2020 Gdańsk) była architektem wnętrz.
