BURDELAK EDWARD, górnik, funkcjonariusz Urzędu Bezpieczeństwa, urzędnik
| < Poprzednie | Następne > |
EDWARD BURDELAK (14 IV 1912 Oberhausen, Niemcy – 15 VI 1964 Gdańsk), górnik, funkcjonariusz Urzędu Bezpieczeństwa, urzędnik. Syn górnika Stanisława (1883 – 13 XII 1943) i Zofii z domu Raczak (4 V 1888 – 8 II 1970), brat Alfonsa (18 IX 1909 – 9 IX 1967), Jana (23 V 1915 – 15 VI 1965), Gertrudy po mężu Bożek (23 V 1915 – 3 V 1975) i Alberta (15 IV 1917 – 9 VIII 1955). Do 1920 przebywał w Oberhausen i Bottrop w Niemczech, skąd przyjechał z rodziną do pochodzących z Wielkopolski dziadków. W Niemczech ukończył trzy klasy niemieckiej szkoły stopnia podstawowego, uczył się też w polskiej szkole wieczorowej (1919/1920); już w Polsce w 1926 ukończył siódmą klasę szkoły powszechnej.
W 1930 wyjechał do Francji, gdzie z siostrą dołączył do rodziców (ojciec wrócił do pracy w kopalni w 1922, a w 1929 wyjechała matka z dwoma braćmi). Pracował głównie jako górnik w kopalniach węgla kompanii Thivencelle i Anzin w regionie Nord-Pas-de-Calais oraz jako robotnik rolny na południu kraju. W 1933 lub 1934 za pobicie francuskiego sztygara, względnie za udział w strajku, otrzymał nakaz opuszczenia Francji, do czego nie doszło dzięki staraniom ojca. Po ataku Niemiec na Francję w 1940 ewakuował się na południe Francji, podobno bezskutecznie starał się o dołączenie do armii polskiej. Podejmował prace dorywcze; w latach 1944–1945 współpracował z partyzantką hiszpańską. W kwietniu 1945 powrócił do północnej Francji. Około 20 IX 1945, za pośrednictwem placówki Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego w Valenciennes i Komunistycznej Partii Francji, przez radziecki obóz repatriacyjny w Lille, powrócił do Polski.
W Katowicach został skierowany przez Komitet Wojewódzki Polskiej Partii Robotniczej (PPR) do pracy w Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP). Od 25 IX 1945 do 31 I 1953 był funkcjonariuszem na kolejnych stanowiskach operacyjnych: kursanta w WUBP w Katowicach, następnie w Centralnej Szkole Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) w Łodzi (od 12 X 1945), referentem Sekcji 1. (od 5 II 1946) i Sekcji 3. (od 15 II 1946) Wydziału V WUBP w Katowicach, starszym referentem (kierownikiem) Referatu V Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Lublińcu (od 7 IX 1947), starszym referentem Sekcji 5. PUBP w Bytomiu (od 15 V 1948), referentem (od 19 XI 1948) i starszym referentem (od 1 IX 1949) Sekcji 3., starszym referentem Sekcji 6. (od 1 VII 1950) Wydziału V WUBP w Gdańsku. Od 1946 służył w stopniu starszego sierżanta, od 1949 chorążego, od 1950 podporucznika. W kolejnych sekcjach pionu V (tzw. społeczno-politycznego) zajmował się m.in. ochroną i inwigilacją partii, administracji państwowej, szkolnictwa, instytucji oświatowych, inteligencji i uczelni wyższych; bywał również angażowany do działań sekcji wyznaniowej). W 1950 brał czynny udział w likwidacji nielegalnej organizacji młodzieżowej „Polska Armia Podziemna”, stosował przy tym wraz z innymi funkcjonariuszami niedozwolone metody śledcze (tortury). Zwolniony został ze względu na stan zdrowia, faktycznie z powodu „niepewności politycznej” (jego brat Alfons pracował dla wywiadu brytyjskiego na terenie Francji i Niemiec).
W latach 1953–1955 pracował w administracji państwowej, najpierw jako kierownik Samodzielnego Referatu do Spraw Wyznań Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Gdyni (1 VI 1953 – 31 XII 1954), następnie został przeniesiony na stanowisko zastępcy kierownika Wydziału do Spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku (1 I – 15 X 1955). Odszedł na własną prośbę. Zatrudniony został w Krajowym Związku Spółdzielni Rybołówstwa Morskiego w Gdyni jako starszy inspektor kulturalno-oświatowy (16 X 1955 – 3 II 1956) i w Spółdzielni Pracy Przetwórstwa Rybnego „Syrena” w Gdyni jako starszy referent w pionie technicznym (od 4 II 1956).
We Francji był członkiem Confédération Générale du Travail – Powszechnej Konfederacji Pracy (1936) i jej polskiej przybudówki Federacji Emigrantów Polskich (1936 lub 1937–1940), Komunistycznej Partii Francji (1936 lub 1937–1940 i 1945), Organizacji Pomocy Ojczyźnie (1945). Po powrocie do kraju członek PPR (od września 1945, formalnie od lutego 1946), od 15 XII 1948 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) oraz Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej (od 1947). Odznaczony Brązowym (1947) i Srebrnym (1952) Krzyżem Zasługi. Kawaler, pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Gdańsku-Oliwie.
Bibliografia:
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Gdańsku, sygn. 212/382, Akta osobowe Edwarda Burdelaka.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Ministerstwo Obrony Narodowej, sygn. 2174/873, Akta osobowe Edwarda Burdelaka.
Archiwum Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, sygn. 4/326, Akta osobowe Edwarda Burdelaka.
Archiwum Urzędu Miasta Gdynia, sygn. 2/137, Akta osobowe Edwarda Burdelaka.
Gucewicz Daniel, Gdańscy wyznaniowcy. Kadry administracji wyznaniowej w województwie gdańskim w latach 1950–1990, w: Gdańsk 1945–1990. Materiały – studia – analizy, t. 2, red. Sylwia Bykowska, Mirosław Golon, Gdańsk–Warszawa 2021.
Gucewicz Daniel, Kalwaryjska rebelia. Z historii wybranych sanktuariów Pomorza Gdańskiego w okresie Polski Ludowej, Gdańsk–Warszawa 2020.
