DORSCHIUS JOHANN sen., kaznodzieja w kaplicy św. Anny
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN DORSCHIUS sen. (Dorsch, Dorsius, Dorschiusz; Jan Dorsz, Dorosz) (ok. 1590 Gilgenburg (Dąbrówno, powiat Ostróda) – 17 XII 1641 Gdańsk), kaznodzieja w kaplicy św. Anny przy kościele św. Trójcy. Syn Albrechta (ur. Sensburg (Mrągowo)), w latach 1607–1611 diakona w Dąbrównie. Brat m.in. Petera (ur. Gilgenburg), w 1621 ucznia gimnazjum w Elblągu, od 1628 studenta w Wittenberdze, w 1641 kantora w kościele Zbawiciela (Salwatora) na Zaroślaku w Gdańsku oraz Nicolausa (ur. Gilgenburg), od 1612 ucznia Gimnazjum Elbląskiego, od 1616 studenta teologii w Królewcu, w latach 1635–1655 pastora w rodzinnej miejscowości.
25 IX 1616, wraz z bratem Nicolausem, zapisany na uniwersytet w Królewcu, studiował teologię, następnie konrektor szkoły w Soldau (Działdowo). Od 1621 kaznodzieja w Löwenhagen (obecnie Komsomolsk, rejon Gwardiejsk, obwód królewiecki (Rosja)), od 1623 w Petzdorfie (Pötzdorf; Pacółtowo powiat Ostróda) i Kirschdorfie (Kiersztanowo, powiat Olsztyn), od 1627 w podmalborskim Altfelde (Stare Pole). Jako znający język polski od końca września 1632 do śmierci kaznodzieja w gdańskiej kaplicy św. Anny, także dla ludności polsko-ewangelickiej. Jeden z pierwszych udziałowców samopomocowej kasy wdowiej, powołanej w 1634 przez Ministerium Duchowne.
Autor kazań dziękczynnych, wygłoszonych w kościele św. Trójcy i później wydanych drukiem, m.in. w 1634 w języku polskim odnoszącego się do niedawnych walk na pograniczy polsko-tureckim pod Kamieńcem i wychwalające przebywającego wówczas w Gdańsku króla polskiego Władysława IV. (Triumf álbo Chrześćiańskie Dziękczyńieńie zá Przesławną Victorią którą Nawyzszy Bog Nájaśńieyszemu y Niezwyćięzonemu Pánu á Pánu Włádysławowi IV. złáski Bożey Krolowi Polskiemu… nád wielkim Cesarzem Tureckim y głownym wielebnego krzesćianstwá Nieprzyaćielem J.K.M. uzyczyć racził… (1634) czy – w języku niemieckim – z okazji zawarcia 12 IX 1635 pokoju polsko-szwedzkiego w Sztumskiej Wsi.
Był dwukrotnie żonaty. Imię pierwszej żony nie jest znane, po raz drugi żonaty był od 1 V 1630 z Elisabethą z domu Hirschfeld. Z pierwszego małżeństwa ojciec Johanna jr i Samuela, w 1632 zapisanych do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, z drugiego Cathariny (ur. 1638 – zm. po 1682), od 21 XI 1667 żony poślubionego w kościele św. Piotra i Pawła wdowca Daniela Woltera (ur. 1625).
Długo chorował na gruźlicę, pochowany 20 XII 1641. Wdowa 11 IV 1644 wyszła ponownie za mąż za Johanna Störmera.
Bibliografia:
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 1, Leipzig 1910, s. 225.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 125.
Arnoldt Daniel Heinrich, D. Daniel Heinrich Arnoldts… kurzgefasste Nachrichten von allen seit der Reformation an den Lutherischen Kirchen in Ostpreussen gestandenen Predigern…, Königsberg 1777, s. 481.
Faber Walther, Die polnische Sprache im Danziger Schul- und Kirchenwesen, Zeitschrift der Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 70, 1930, s. 97, 132.
Kizik Edmund, Kasy zapomogowe dla wdów po duchownych luterańskich w Gdańsku i na terytorium wiejskim miasta w XVII i XVIII wieku, „Gdański Rocznik Ewangelicki” 2010, t. 4, s. 57.
Nowak Zbigniew, Dorsch Jan starszy, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement I, Gdańsk 1998, s. 71–72.
Prätorius Ephraim, Dantziger-Lehrer Gedächtniβ ]…, Danzig und Leipzig, 1760, s. 13.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 61.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 2, 192.
