FÖRSTEMANN ERNST WILHELM, historyk, bibliotekarz
| < Poprzednie | Następne > |
ERNST WILHELM FÖRSTEMANN (18 IX 1822 Gdańsk – 4 XI 1906 Charlottenburg, Berlin), językoznawca, bibliotekarz, historyk.
Jeden z sześciorga dzieci profesora matematyki w Gimnazjum Miejskim Wilhelma Augusta Förstemanna, dyrektora gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego.
W 1840 ukończył Gimnazjum Miejskie, do 1844 studiował językoznawstwo porównawcze na Friedrich-Wilhelms-Universität (obecnie Humboldt-Universität) w Berlinie u Karla Lachmanna (1793–1851), Franza Boppa (1791–1867), w 1844 doktoryzował się u Augusta Friedricha Potta (1802–1887) w Halle. W latach 1845–1851 uczył prywatnie oraz w gdańskim Gimnazjum Miejskim. Prowadził amatorskie badania archeologiczne, głównie na terenie Gdańska oraz powiatu puckiego, na cmentarzyskach klutury pomorskiej, wyniki badań publikował w
„Neue Preussische Provinzial Blätter”.
Od 1851 nauczyciel, bibliotekarz i archiwista w liceum w Wernigerode, od 1865 dyrektor Królewskiej Biblioteki Publicznej w Dreźnie; w okresie 1887–1898 – już jako tajny radca dworu – kierował biblioteką króla Saksonii Wilhelma I, biblioteką następcy tronu, późniejszego króla Fryderyka III, oraz biblioteką drugiego w kolejce do tronu księcia (stąd łacińska nazwa budynku) Johanna Georga w gmachu drezdeńskiej Sekundogenitur (następnie Galeria Nowych Mistrzów). Jednocześnie zajmował się rozszyfrowywaniem kalendarzowej części Kodeksu Drezdeńskiego (Codex Dresdensis). W dowód zasług został umieszczony na Orszaku Książęcym (Fürstenzug), największym na świecie obrazie ceramicznym przy drezdeńskiej Augustusstraße, wykonanym w celu upamiętnienia 800–letniej historii dynastii Wettynów. W 1898 przeszedł na emeryturę, w 1900 przeniósł się do Charlottenburga.
Prowadził badania nad językiem niemieckim, czego efektem były dwutomowe syntezy Altdeutsches Namenbuch (Księga nazw staroniemieckich, 1856–1859), uznane za początek niemieckiej onomastyki, a dziełem Die deutschen Ortsnamen (Nazwy niemieckich miejscowości, 1863) stworzył podwaliny niemieckiej toponimii. Dzięki rozprawie Geschichte des deutschen Sprachstammes (Historia rdzennego języka niemieckiego, 1874–1875, przedruk w 1966) oraz Systematische, alphabetische, chronologische Anordnung (Układ systematyczny, alfabetyczny, chronologiczny, 1884) stał się prekursorem statystyki językowej i stylistyki kwantytatywnej. Wprowadził też pojęcie etymologii ludowej, która mocno zakorzeniła się w obszarze niemieckojęzycznym. Szczególnie zasłużył się jako badacz rękopisów Majów i ich kalendarza; pozostawił po sobie siedmiotomowe dzieło Zur Entzifferung der Mayahandschriften (O rozszyfrowaniu pisma Majów, 1887–1898).
Po raz pierwszy ożenił się w 1852 z Clarą, córką nauczyciela Schirrmachera z Drezna, zmarłą w 1853 po urodzeniu córki; po raz drugi – w 1856 – z Emilie (zm. 1898), córką okręgowego radcy sądowego Dette z Wernigerode, matką jego dwóch synów. Pochowany na ewangelickim cmentarzu Luisenfriedhof III w Berlin-Westend.
Bibliografia:
Internationales Germanistenlexikon 1800–1950, Bd. 1, Berlin/New York 2003, s. 502-503.
Schneider Ernst, Förstemann Ernst Wilhelm, in: Neue Deutsche Biographie, Bd. 5, Berlin 1961, s. 270.
Tozzer Alfred, Ernst Förstemann, in: American Anthropologist, Bd. 9, nr 1, 1907, s. 153-159.
