FÖRSTER CASPER jr, muzyk, śpiewak
| < Poprzednie | Następne > |
CASPER FÖRSTER jr (22 II 1616 Gdańsk – 2 II 1673 Oliwa), kompozytor, śpiewak (znany z niezwykle rozległej skali głosu – od basu do sopranu). Syn Caspra Förstera i Marii z domu Hinz, ochrzczony 28 II 1616 w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP), wśród chrzestnych był rajca Johann Czirenberg (późniejszy burmistrz). Brat księgarza Georga, Johanna, Jacoba, Anny, Christiny i Barbary.
Jako chłopiec śpiewał w kapeli kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP), zdobywając umiejętności muzyczne pod bokiem ojca. W latach 1633–1636 uczył się w rzymskim Collegium Germanicum, gdzie od 1628 stanowisko maestro di cappella piastował Giocomo Carissimi. Pod jego kierunkiem kształcił się nie tylko w śpiewie liturgicznym, ale także w sztuce kontrapunktu i kompozycji. Śpiewał podczas nabożeństw w kościele Sant’Apollinare, przyległym do Collegium Germanicum. W drodze powrotnej do Polski przez pewien czas przebywał we Włoszech. Możliwe, że odwiedził Florencję, a z pewnością był w Padwie i Wenecji.
W okresie 1637–1651 dyrygent chóru i śpiewak (bas) w kapeli królewskiej w Warszawie (czerpiąc nauki z obcowania z działającym na dworze włoskim kompozytorem Marco Scacchim). We wrześniu 1637 śpiewał podczas zaślubin Władysława IV Wazy z Cecylią Renatą Habsburżanką. Na dworze otrzymywał półroczne wysokie wynagrodzenie w wysokości 800 florenów. Był cenionym śpiewakiem, uważanym za wirtuoza zaraz po włoskim kastracie Baldassare Ferrim (Balcerek). Adam Jarzębski, opisując kapelę królewską uwiecznił go w Gościncu ... w następujących słowach:
Masz tam z Forsztera altystę,
W bas i tenor, dyszkantystę;
Gdy chce, wzgórę wyprawuje,
Potym na dół wyśpiewuje.
Kilka oktaw, to nowina!
Virtuoso, godzien wina.
Zapewne nie akceptował krytyki, bo gdy 29 VI 1638 kapelmistrz Marco Scacchi pozwolił sobie na takową, ten uderzył go po głowie i nosie kościaną fujarką, której używał, odgrywając rolę pasterza w dramacie Narciso. W 1638 musiał krótko przybywać w Gdańsku, bo otrzymał z Kasy Miejskiej wynagrodzenie za kompozycję muzyczną. Z kapelą królewską podróżował do m.in. Krakowa, Wilna, Częstochowy i Gdańska.
W 1644 ponownie udał się do Italii w celu pozyskania dla warszawskiego dworu nowych muzyków włoskich. W 1652 zrezygnował ze służby w kapeli Władysława IV Wazy. 1 IX objął stanowisko kapelmistrza na dworze króla Danii, Fryderyka III. Jego wynagrodzenie wynosiło 1000 riksdaler i było znacznie wyższe od tego, jakie otrzymywali jego poprzednik i następca. Wiosną 1653 udał się do Sztokholmu na dwór królowej Krystyny. Nie wiadomo, do kiedy był kapelmistrzem na duńskim dworze, bowiem wynagrodzenie wypłacono mu jeszcze w 1658, mimo że w 1655 otrzymał stanowisko kapelmistrza Rady Miejskiej w Gdańsku (tożsame ze stanowiskiem kapelmistrze kapeli kościoła NMP), które czekało na niego przez trzy lata po śmierci ojca w 1652.
W 1657 opuścił Gdańsk i wyjechał do Włoch, do Wenecji. Brał udział w wojnie Wenecji z Turcją; odznaczony za waleczność Orderem św. Marka.
W 1660 udał się do Rzymu, gdzie odnowił kontakt z Giacomo Carisssimim. W czerwcu 1660 wystąpił z bratankiem (synem brata Johanna) w Collegium Germanicum; w grudniu współtworzył oprawę muzyczną święta Męczenników Ormiańskich (13 grudnia). W 1661 wrócił na dwór w Kopenhadze i 29 IX podpisał umowę na zatrudnienie w charakterze kapelmistrza. Przez 18 miesięcy nie otrzymywał jednak wynagrodzenia z powodu pogarszającej się na dworze sytuacji ekonomicznej. W 1667 opuścił Kopenhagę; pojechał do Hamburga i Drezna. Aby podreperować finanse zadłużył się u handlarza Kielda Lorentzena, który posłał mu do Hamburga pieniądze. Należności nigdy jednak nie spłacił i po śmierci kapelmistrza handlarz dochodził zwrotu pieniędzy u spadkobierców w Gdańsku.
Ostatnie pięć lat życia spędził w Oliwie. Zachowało się blisko 50 jego kompozycji wokalno-instrumentalnych (często zawierających bardzo niską i trudną partię basową): opracowanie teksów psalmowych, małogłosowe koncerty kościelne, dialogi biblijne – niewielkich rozmiarów oratoria – napisane pod wpływem Giacomo Carissimiego, świeckie arie i kantaty oraz siedem sonat instrumentalnych. Rękopisy z jego utworami przechowywane są w bibliotece uniwersytetu w Uppsali, a pojedyncze kopie w bibliotece Berlina i Drezna. Przypuszcza się, że mógł być współautorem dramatycznym dzieł muzycznych wystawianych na dworze Władysława IV Wazy (niezachowane). W 1663 z okazji zaręczyn Anny Sophii Oldenburg i księcia Johanna Georga III Wettyna skomponował dla duńskiego dworu operę Il Cadamo (niezachowana). Jego twórczość świadczy o adaptowaniu nowych ówcześnie wzorów włoskiego stile moderno, stanowiąc wkład w ich propagowanie na północ od Alp.
Ożenił się 26 VI 1639 w kolegiacie św. Jana Chrzciciela w Warszawie z Urszulą, córką królewskiego chirurga Teodra Wigboldta, wdową po królewskim muzyku Zygmuncie Patardzie, z którą miał trójkę dzieci, chrzczonych tamże: Kaspra (31 XII 1640), Annę (16 I 1642) oraz Agnieszkę (25 I 1643). Pochowany 1 III 1673 w klasztorze cystersów w Oliwie.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, Księgi metrykalne kościoła NMP, sygn. 354/313, f.96v; Księga Sądu Ławniczego, sygn. 300,43/75, f. 69v-71r; Księga Kamlarii, sygn. 300,12/72.
Berglund Lars, Wstęp, w: Kaspar Förster Jun. (1616–1673) Sacrae Cantiones 1, 2, & 3 vocum, Warszawa 2021, s. 5-19.
Jarzębski Adam, Gościniec albo opisanie Warszawy ... [Warszawa 1643], opr. Władysław Tomkiewicz, Warszawa 1974.
Michalak Jerzy M., Od Förstera do Frühlinga. Przyczynki do dziejów życia muzycznego i teatralnego dawnego Gdańska, Gdańsk 2009 (przez indeks).
Przybyszewska-Jarmińska Barbara, Kasper Förster junior. Tekst i muzyka w dialogach biblijnych, Warszawa 1997.
Przybyszewska-Jarmińska Barbara, Kasper Förster junior. Zarys biografii, „Muzyka”, t. 32, 1987, nr 3.
Przybyszewska-Jarmińska Barbara, Muzyczne dwory polskich Wazów, Warszawa 2007 (przez indeks).
Rauschning Hermann, Geschichte der Musik und Musikpflege in Danzig, w: Quellen und Darstellungen zur Geschichte Westpreußens, t. 15, Danzig 1931 (przez indeks).
