GDAŃSKA FLOTA KAPERSKA
| < Poprzednie | Następne > |
GDAŃSKA FLOTA KAPERSKA w okresie wojny trzynastoletniej, namiastka floty wojennej, składająca się głównie z uzbrojonych statków handlowych przystosowanych do działań militarnych na morzu, utworzona w związku z udziałem Gdańska w wojnie trzynastoletniej po stronie Polski. Jej podstawowym zadaniem była blokada portów krzyżackich, atakowanie statków kupieckich dowożących Krzyżakom zaopatrzenie, patrolowanie wód przybrzeżnych i wysadzanie desantów wojskowych na wybrzeża terenów kontrolowanych przez Zakon. Po przystąpieniu do wojny po stronie Krzyżaków również Danii i mistrza inflanckiego kaprzy rozszerzyli działalność na niemal całe południowe Morze Bałtyckie, zagrażając wybrzeżom duńskim i portom wendyjskim.
Kaprów rekrutowano spośród gdańskich marynarzy, dowódcami byli szyprowie z doświadczeniem morskim, często awanturnicy, skuszeni łatwym zarobkiem. Kapitały na organizację floty kaperskiej wykładali gdańscy kupcy spodziewający się szybkich zysków z podziału łupów. Dowódcy statków kaperskich prowadzili działalność za zgodą Rady Miejskiej Gdańska na podstawie tzw. listów kaperskich. Pierwszy list kaperski, uprawniający do prowadzenia akcji zbrojnych w imieniu miasta, otrzymał 18 III 1456 szyper Hans Bornholm. Na jego podstawie miał atakować nieprzyjacielskie statki i konfiskować zdobyte towary należące do kupców zmierzających głównie do portów Knipawy (Królewiec) i Kłajpedy (Memel). Wkrótce potem Rada wystawiła trzy kolejne listy kaperskie dla szyprów Michaela Ertmanna, Vincenta Stollego i Hansa Modersona. Zgodnie z ich treścią wszystkie zdobyte na zajętych statkach towary miały być dzielone pomiędzy załogę (zatem miasto nie partycypowało w tego rodzaju działalności, kontentując się jedynie efektami militarnymi). Początkowo listy kaperskie wystawiane były w imieniu Rady Miejskiej, w kolejnych latach sygnował je król polski Kazimierz Jagiellończyk.
Militarne wykorzystanie kaprów w toku wojny trzynastoletniej i intratność przedsięwzięcia dla wielu szyprów oraz zainteresowanych nim gdańskich kupców sprawiły, że gdańska flota kaperska szybko osiągnęła spore rozmiary. W 1458 Gdańsk zorganizował do blokady wybrzeży krzyżackich łącznie 33 jednostki różnego rodzaju, natomiast w 1461 flota ta liczyła około 30 statków z około 800 marynarzami na pokładach. Po 1462, w okresie przejęcia inicjatywy w wojnie przez stronę polską, łączna liczba statków kaperskich doszła do stanu 53 jednostek, z czego zaledwie sześć było większych (trzy krajery, dwie karawele, koga).
Użycie floty kaperskiej w wojnie trzynastoletniej przyniosło nadspodziewanie dobre rezultaty, gdańscy kaprzy odnotowali zaś wiele sukcesów. W kwietniu 1456 gdańskie statki kaperskie zablokowały Cieśninę Bałgijską, utrudniając Krzyżakom zaopatrzenie. W roku 1458 gdańscy kaprzy (Klaus Klockener, Hans Bornholm, Michael Ertmann, Jesse Bunde, Eler Bokelman, Hartwig Cordes, Hildebrand vom Walde) przez kilka miesięcy skutecznie dezorganizowali krzyżackie linie zaopatrzeniowe na Morzu Bałtyckim, paraliżując ruch w portach miast wendyjskich oraz wysadzając desanty wojskowe na wybrzeża duńskie i inflanckie, co w efekcie skłoniło króla Danii Chrystiana do podjęcia rozmów pokojowych (rozejm 28 VII 1458).
We wrześniu 1458 gdańska flota wygrała bitwę morską w okolicach Helu z kaprami na służbie króla duńskiego, zdobywając 45 statków. Kolejne zwycięstwo gdańscy kaprzy odnieśli 15 IX 1463 w potyczce na Zalewie Wiślanym. Prowadzone przez kaprów operacje przysparzały jednak problemów samemu Gdańskowi, gdyż często i wbrew instrukcjom Rady Miejskiej atakowali oni w pogoni za sławą i zyskiem statki neutralne (w tym także hanzeatyckie), ponadto utrudniali żeglugę i handel morski Lubeki (Lübeck). Stało się to przyczyną wystosowania protestu przez lubeczan, a także nacisków dyplomatycznych. Wszczęto kontrakcje o charakterze militarnym – w marcu 1458 lubeczanie schwytali i skazali na śmierć gdańskiego kapra Wilhelma Petersona, w 1460 podobny los spotkał szypra Matthiasa Schultego wraz z jego 22 ludźmi. Aktywność gdańskiej floty kaperskiej wyraźnie się zmniejszyła w końcowej fazie wojny trzynastoletniej wraz ze słabnięciem oporu Krzyżaków; po jej zakończeniu flota straciła rację bytu i zaprzestała działalności.
