GENCZA IZYDOR, inżynier, działacz niepodległościowy i społeczny
| < Poprzednie | Następne > |
IZYDOR GENCZA (10 V 1919 Zelgoszcz, powiat starogardzki – 8 II 2017 Gdańsk), inżynier, specjalista budowlany i inwestycyjny, działacz niepodległościowy, katolicki i społeczny. Syn Pawła vel Teofila (1876–1959) i Franciszki z domu Łytkowskiej (1878–1956). Był najmłodszym z ośmiorga ich dzieci. Krewny ks. ► Bronisława Komorowskiego (po prapradziadku Mikołaju Gęczy, pradziadku ks. Komorowskiego). W 1939 absolwent katolickiego gimnazjum OO. Bernardynów w Radecznicy koło Zamościa.
Od początku 1941 zaangażowany był w pomoc więźniom i jeńcom wojennym w obozie jeńców alianckich w Starogardzie oraz ukrywającym się w lasach polskim patriotom. 29 VI 1941 współtwórca, od sierpnia 1942 dowódca młodzieżowej organizacji konspiracyjnej „Jaszczurka” na Kociewiu (znanej też jako starogardzki „Związek Jaszczurczy”), pseudonim „Junak”. Od 1943 członek AK, współpracował z „Gryfem Pomorskim” i oddziałem partyzanckim „Szyszki–103”, prowadził tajne nauczanie. Zmuszony do przyjęcia III grupy ► Niemieckiej Listy Narodowościowej, w marcu 1944 wcielony do Wehrmachtu (6. batalion saperów w Minden (rejencja Detmold)). W styczniu 1945, wraz z kilkudziesięcioma żołnierzami polskiego pochodzenia, rozbrojony przez Niemców w koszarach w Minden i wycofany z rezerw pierwszej linii. Po ucieczce w kwietniu 1945 w okolicach Menden na stronę Amerykanów, przebywał w alianckich obozach internowania.
Po powrocie do Polski w październiku 1945 łączył naukę zawodu z pracą zawodową. W 1946 ukończył kurs wstępny ► Politechniki Gdańskiej (PG), w 1947 zamieszkał na stałe w Gdańsku, w 1952 ukończył Szkołę Inżynierską w Gdańsku, w 1956 ► Wydział Budownictwa Lądowego PG. W 1961 uzyskał uprawnienia budowlane, w 1974 ukończył Studium Ekonomiki Inwestycji przy Polskim Towarzystwie Ekonomicznym.
W latach 1948–1951 zatrudniony był w charakterze synoptyka i technika meteorologicznego w Wydziale Morskim Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego w Gdyni, m.in. na ► lotnisku we Wrzeszczu. Od 1951 do 1956 był kierownikiem Referatu Mostów w Urzędzie Miejskim w Gdańsku, po uzyskaniu dyplomu inżyniera budownictwa (1956) był tamże starszym inżynierem. W 1958 został kierownikiem robót w Przedsiębiorstwie Budownictwa Terenowego w Nowym Dworze Gdańskim, w okresie 1958–1962 pracował jako kierownik budowy w Przedsiębiorstwie Robót Kolejowych nr 12 w Gdańsku–►Oliwie. W latach 1962–1963 był kierownikiem Grupy Remontowo-Budowlanej PG, w 1963–1968 starszym inspektorem nadzoru budowlanego w Zarządzie Portu Gdańsk, w 1969–1973 kierownikiem Działu Inwestycji Gdańskiego Przedsiębiorstwa Konstrukcji Stalowych i Urządzeń Przemysłowych „Mostostal” w Gdańsku, w 1973–1975 kierownikiem Działu Realizacji Inwestycji w ► Stoczni Północnej. Od 1975 do 1979 był kierownikiem Działu Realizacji Inwestycji oraz specjalistą wykonawstwa budowlanego w Biurze Studiów, Projektów i Realizacji Inwestycji Przemysłu Mleczarskiego w Warszawie (Oddział w Gdyni i w Olsztynie), w 1979–1980 specjalistą budowlanym w Wojewódzkiej Spółdzielni Mleczarskiej w Gdańsku, w Zakładzie Mleczarskim w Starogardzie Gdańskim oraz w Zakładzie Mleczarskim w Gdańsku–►Maćkowach, w 1979–1981 był kierownikiem Działu Remontów i Inwestycji w Okręgowym Przedsiębiorstwie Obrotu Zwierzętami Hodowlanymi w Gdańsku. Pod koniec 1981 przeszedł na emeryturę.
Od lutego 1956 mieszkał w Gdańsku–►Nowym Porcie. Udzielał się jako działacz społeczny na terenie tej dzielnicy, między innymi w latach 1958–1981 jako specjalista budowlany oraz przewodniczący Komisji Budowlanej w Samorządzie Mieszkańców. Oceniano że „w dużym stopniu przyczynił się do poprawy warunków życia mieszkańców, a także do uporządkowania i estetyzacji osiedla”. W latach 1957–1970 był członkiem Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich (TRZZ), należał do Zarządu Miejskiego TRZZ w Gdańsku. Był długoletnim przewodniczącym Komisji Ekonomicznej tego Zarządu, aktywnym członkiem sekcji do spraw zagadnień Doliny Dolnej Wisły Komisji Ekonomiczno-Gospodarczej przy Zarządzie Wojewódzkim TRZZ w Gdańsku, wiceprzewodniczącym komisji mieszanej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD) i TRZZ w Gdańsku (od 1960). 10 II 1960 podczas spotkania z Alicją Łuką, pracownikiem Oddziału Archeologicznego ► Muzeum Pomorskiego w Gdańsku (zob. ► Leon Jan Łuka, ► Muzeum Archeologiczne w Gdańsku), zawnioskował jako reprezentant Komisji Ekonomicznej gdańskiego TRZZ o „przeprowadzenie badań archeologicznych grodziska przedhistorycznego w Otominie”. W marcu 1960 Zarząd Miejski TRZZ zwrócił się do Rady Okręgu z prośbą o przyznanie dotacji na takie badania, które Muzeum prowadziło od 1963.
W latach 1971–1976 należał do ZBoWiD (był członkiem koła Gdańsk-Portowa), usunięty z powodu wojennej przeszłości. W latach 1976–1982 członek Stronnictwa Demokratycznego (SD), wiceprezes Koła SD w Nowym Porcie, jednak i tu powodem usunięcia z organizacji były jego losy wojenne. Od maja 1988 do maja 1989 był prezesem Związku Przyjaciół Pomorza, zredagował trzy numery kwartalnika „Pomorze”, zadbał o nadanie odpowiedniej rangi 70. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę. Od połowy lat 80. XX wieku był członkiem zwyczajnym i honorowym Zarządu Gdańskiego Stowarzyszenia Radiestetów, bioenergoterapeutą i radiestetą. Od lat 90. XX wieku należał do Związku Kombatantów i byłych Więźniów Politycznych, był sekretarzem Zarządu Koła Gdańsk–Nowy Port i członkiem Komisji Rewizyjnej.
Od lat 60. XX wieku był współpracownikiem ks. ► Jana Gustkowicza, proboszcza
► kościoła św. Jadwigi Śląskiej w Nowym Porcie. W latach 1970–1980 należał do grona świeckich prelegentów przy kurii biskupiej w Gdańsku, kierowanych przez działacza katolickiego, dr. Eugeniusza Myczkę. Między innymi w 1973, z nominacji bp. ► Lecha Kaczmarka, był audytorem II Synodu Gdańskiego. Od lat 80. XX wieku współpracował z Domem Misyjnym św. Arnolda Jannsena, prowadzonym przez księży werbistów w Laskowicach.
Po 1956 przypominał działania kierowanej przez siebie w czasie wojny kociewskiej organizacji „Jaszczurka”, m.in. udzielając relacji historykom i dziennikarzom. W 1981 był członkiem Komitetu Jaszczurczego, który zaprojektował i doprowadził do wystawienia obelisku poświęconego tej organizacji (odsłonięty w tym samym roku w Zelgoszczy). W 1994 otrzymał uprawnienia kombatanckie. Był bohaterem nagranego w 2010 przez TV Trwam, w ramach serii „Świadkowie”, dwuczęściowego wywiadu Idziemy tam, gdzie ostatnia świeci szubienica, poświęconego działalności „Jaszczurki”. Autor wspomnień, przedstawiających okoliczności powstania tej organizacji (nr 8/2013 starogardzkiego rocznika „Rydwan”, wydawanego przez Muzeum Ziemi Kociewskiej).
Za działalność wojenną, kombatancką i promowanie idei niepodległościowej walki zbrojnej na Pomorzu w okresie II wojny światowej 2 X 2003 awansowany do stopnia porucznika. Odznaczony został Krzyżem Armii Krajowej (1995), odznaką „Za Wybitne Zasługi dla Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych” (2014), „Za Zasługi dla Miasta Starogardu Gdańskiego” (2016). Otrzymał tytuł Weterana Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny (2001) i nagrodę Instytutu Pamięci Narodowej „Świadek Historii” (2016). Za działalność społeczną otrzymał odznaki „Zasłużony Działacz TRZZ” (1964), ► „Za Zasługi dla Gdańska” (1973), „Zasłużony Działacz Frontu Jedności Narodu” (1974), także „Dyplom za ofiarną pracę w organach samorządu mieszkańców, za obywatelską postawę i zaangażowanie społeczne” (1978).
6 VIII 1947 w kościele w Czarnymlesie ożenił się z Gertrudą z domu Langowską (10 III 1921 Zelgoszcz – 8 VIII 2021 Gdańsk), w okresie II wojny światowej współpracowniczką "Jaszczurki". Ojciec Urszuli, Stefana, Anny i Marii. Pochowany z żoną w Kwaterze Kombatantów na ► Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku.
