GENERALNA DELEGACJA MINISTERSTWA APROWIZACJI W GDAŃSKU (1919–1920)
| < Poprzednie | Następne > |
GENERALNA DELEGACJA MINISTERSTWA APROWIZACJI W GDAŃSKU (1919–1920). Trudna sytuacja aprowizacyjna w Polsce po zakończeniu I wojny światowej zmusiła polskie władze do zwrócenia się o wsparcie do Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch. Państwa te zgodziły się na udzielenie Polsce pomocy za pośrednictwem Najwyższej Rady Żywnościowej (The Supreme Council of Suplay and Relife), założonej z inicjatywy państw alianckich, na której czele stał Herbert Clark Hoover (przyszły prezydent USA); jej pierwsze spotkanie odbyło się 11 I 1919. Kredyt na zakup żywności rząd polski otrzymał od rządu USA. Na dostawy żywności władze Polski podpisały umowę z Amerykańską Misją Żywnościową (nazwa umowna) 30 IV 1919. Według warunków zawieszenia broni Niemcy byli zobowiązani do zapewnienia transportów o charakterze ratunkowym dla Polski przez Gdańsk.
Ponieważ nie zapadły jeszcze decyzje co do statusu prawnego Gdańska (trwała konferencja wersalska), a nowo powstałe państwo polskie nie było sygnatariuszem zawieszenia broni, Polska nie mogła posiadać na terenie Gdańska oficjalnego przedstawicielstwa. Placówka taka powstała więc w ramach Amerykańskiej Misji Żywnościowej. W tym celu do Polski przyjechali jej przedstawiciele, działający jako Amerykańska Administracja Ratunkowa – Misja dla Polski (American Relief Administration – Mission for Poland) w ramach Koalicyjnej Administracji Ratunkowej (Interallied Relief Administration). Transport towarów miał się odbywać drogą morską przez port gdański.
Koordynatorem przedsięwzięcia został Mieczysław Jałowiecki, powołany przez ministra aprowizacji Antoniego Minkiewicza 11 I 1919 na stanowisko generalnego delegata Ministerstwa Aprowizacji w Gdańsku (jednocześnie był on delegatem rządu polskiego w Gdańsku, Delegacja Rządu Polskiego w Gdańsku, 1919–1920). W skład polskiej delegacji wchodzili także: zastępca generalnego delegata Witold Wańkowicz, sekretarz Jan Raue, kadm. Michał Aleksander Borowski – ekspert do spraw morskich i wojskowych, hrabia Stanisław Potulicki. Członków Generalnej Delegacji Ministerstwa Aprowizacji włączono do Amerykańskiej Misji Żywnościowej i pod jej szyldem przybyli do Gdańska 30 I 1919. Pracując w misji, nie mogli prowadzić działalności politycznej. Biura polskiej delegacji mieściły się początkowo w hotelu Danziger Hof, gdzie zakwaterowano przedstawicieli wszystkich państw pracujących w misji, następnie przy Rennerstiftsgasse (ul. Gdyńskich Kosynierów). Nowa siedziba była m.in. 29 VII 1920 (tak jak i inne polskie placówki), celem ataku protestujących po wielkim wiecu przeciwko drożyźnie i podatkom na Targu Siennym.
Generalna Delegacja rozpoczęła działalność 1 lutego, a pierwszy transport żywności przybył z USA 17 II 1919. Do zadań misji należała organizacja przerzutu transportów z portu w głąb Polski Wisłą oraz koleją. W tym celu wydzielono specjalną strefę portową w Basenie Wolnocłowym oraz na wyspie Ostrów. Do dyspozycji był tabor kolejowy ochraniany przez straż i barki rzeczne. Wyładunek początkowo zlecano firmom niemieckim, do wysyłania towarów czarterowano niemieckie statki dopływające do granicy niemiecko-polskiej w Silnie (poniżej Torunia). Tam transportem zajmowała się Polska Żegluga Państwowa, mająca oddział w Gdańsku. Później funkcję tę przejęły firmy polskie: Polsko-Bałtyckie Towarzystwo Handlowe J. Raue i S-ka (Polbal) oraz Polska Żegluga Państwowa w Warszawie (wykorzystując znacjonalizowany tabor rzeczny Warszawskiego Towarzystwa Akcyjnego Handlu i Żeglugi).
Generalna Delegacja zatrudniała około 150 osób, w końcowym okresie około 190, głównie z Polonii gdańskiej oraz ludności kaszubskiej. Przez Gdańsk do Polski trafiały towary spożywcze (zboże, tłuszcze, cukier, mleko kondensowane, łosoś konserwowy, ser, kakao, pieprz, saletra, herbata, kawa), tkaniny i odzież. Do Polski trafiło około 350 000 ton żywności. Najwięcej od lutego do końca lipca, kiedy to Amerykańska Misja Żywnościowa mogła formalnie działać jako organizacja wojenna na terenie Gdańska. Generalna Delegacja zakończyła działalność w styczniu w 1920 wraz z przyjazdem do Gdańska 8 II 1920 Macieja Biesiadeckiego, który stał na czele Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku i przejął jej kompetencje.
| Centrala | Warszawa | główna księgowość, rachunkowość, kierownictwo transportu, dział informacyjny i sprawozdawczy |
| Filia | Gdańsk | księgowość i rachunkowość dotyczące wyładunku i ekspedycji towarów |
| Filia | Gdańsk–Port | wydział techniczny i kantor portowy |
| Agentura | Mława | biuro tranzytu towarów i rezerwa kierowników pociągu |
| Agentura wodna | Nieszawa | kontrola transportów na Wiśle |
