GRYZ EDMUND, urzędnik
| < Poprzednie | Następne > |
EDMUND GRYZ (2 X 1920 Goździówka, powiat miński – 3 V 1982 Gdańsk?), urzędnik. Syn chłopa, później robotnika kolejowego Stanisława i Apolonii z domu Siwak, brat Jana, Stefana (ur. 13 X 1921), Mieczysława, Witold i Piotra. Ukończył sześć klas szkoły powszechnej w Goworowie, następnie dwie klasy gimnazjum księży salezjanów w Jaciążku (powiat makowski) i cztery kolejne w prywatnym gimnazjum w Wyszkowie nad Bugiem (do 1939).
Początek II wojny światowej spędził przy rodzicach; w 1943 wydostał się z łapanki w Warszawie (jak podał w jednym z życiorysów), po czym pracował jako robotnik na specjalnej linii tramwajowej Ostbahn Warszawa Wileńska. Po powstaniu warszawskim został wywieziony na roboty do Radostkowa lub Rudnik pow. częstochowski. Po przejściu frontu pracował w Oddziale Elektrotechnicznym Polskich Kolei Państwowych (PKP) Warszawa Wschodnia jako nadzorca przewodów (6 III 1945 – 25 V 1945).
W maju 1945 został skierowany na Ziemie Odzyskane, do Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych (DOKP) w Szczecinie z przydziałem do Oddziałów Elektrotechnicznych w Białogardzie (nadzorca przewodów od 26 V 1945) i w Słupsku (nadzorca przewodów od 26 X 1946, asystent k.p. od 1 VII 1947, podreferendarz k.p. od 1 XI 1949, p.o. referendarz k.p. (kolei państwowych) od 1 VIII 1950 – 11 XII 1950). Od 16 IX 1950 do 31 XII 1962 pozostawał pracownikiem PKP na urlopie bezpłatnym udzielonym do wykonywania prac społeczno-politycznych (od 1 III 1957 na stanowisku referendarza k.p. Parowozowni Słupsk), przy czym formalne zwolnienie nastąpiło dopiero 22 III 1968.
Od 27 X 1946 był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), od 15 XII 1948 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Pracował jako etatowy I sekretarz Oddziałowej Organizacji Partyjnej nr 3 przy PKP w Słupsku (prawdopodobnie w okresie luty 1950 – marzec 1952). We wrześniu 1950 został skierowany do Wojewódzkiej Szkoły Partyjnej w Szczecinie (15 IX 1950 – 16 II 1951). Prawdopodobnie od marca do września 1952 pracował jako kierownik Wydziału Organizacyjnego Komitetu Miejskiego (KM) PZPR w Słupsku. Następnie został powołany na stanowisko przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (PMRN) w Słupsku (1 X 1952 – 28 IX 1953), skąd skierowano go do Centralnej Szkoły Partyjnej im. J. Marchlewskiego w Warszawie (16 IX 1953 – 30 IX 1954). Po jej ukończeniu został przewodniczącym PMRN w Koszalinie (19 XII 1954 – 15 II 1958), po czym został przeniesiony na stanowisko kierownika Wydziału Ogólnego Komitetu Wojewódzkiego (KW) PZPR w Koszalinie (1 III 1958 – 31 III 1962), skąd został zwolniony uchwałą Egzekutywy KW PZPR z dnia 12 XII 1961 z zaleceniem niezatrudniania w aparacie partyjnym.
Wystąpił o przeniesienie do Gdańska z przyczyn osobistych (choroba żony). Od 1 IV 1962 do 31 XII 1981 pracował w PWRN, od grudnia 1973 w Urzędzie Wojewódzkim (UW) w Gdańsku, początkowo na stanowisku starszego inspektora Wydziału do Spraw Wyznań (od 1 IV 1962), następnie starszego inspektora Wydziału Organizacyjno-Prawnego (od 15 XII 1962), skąd od 1 I 1965 przeszedł do wydziału podlegającego Departamentowi Społeczno-Administracyjnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, noszącego kolejne nazwy: Urząd Spraw Wewnętrznych (1959–1973), Wydział Spraw Wewnętrznych (1973–1979), Wydział Spraw Społeczno-Administracyjnych (1979–1984), pełnił w nim kolejne stanowiska: kierownika Oddziału Ogólno-Organizacyjnego, jednocześnie od 1 VII 1969 zastępcy kierownika wydziału, a po likwidacji tego etatu od 1 IX 1973 starszego inspektora wojewódzkiego. Od 1982 z powodów zdrowotnych na wcześniejszej emeryturze.
W pionie społeczno-administracyjnym zajmował się z początku m.in. sprawami kadrowymi, a w latach 70. XX wieku związanymi z utrzymaniem ładu i porządku publicznego, w tym kontrolą pracy kolegium do spraw wykroczeń. Na przełomie 1970 i 1971 brał udział w organizacji nocnych pochówków ofiar Grudnia ’70 i przekazywaniu rodzinom odszkodowań.
W Koszalinie i Gdańsku uzupełnił wykształcenie. Uczył się na Wydziale Zaocznym (specjalność ogólnoekonomiczna) w Technikum Ekonomicznym w Koszalinie, uzyskał świadectwo dojrzałości w 1960. W latach 1963–1966 studiował na Zawodowym Studium Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, a 1967–1969 na Studium Administracji Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, ukończył studia otrzymaniem w 1969 tytułu magistra administracji.
W trakcie pobytu w Słupsku i Koszalinie był członkiem KW i KM oraz Egzekutyw KM PZPR w tych miastach. Oprócz partii od 1945 należał do Związku Zawodowego Pracowników Kolejowych (był m.in. mężem zaufania w Słupsku) i od 1949 Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej (m.in. sekretarz koła w Słupsku). W 1965 został powołany na pełnomocnika PWRN do spraw związanych z przygotowaniem wyborów do Sejmu PRL i rad narodowych na terenie województwa gdańskiego z przydziałem na powiat elbląski.
Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1955), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1977), medalem „Zasłużonego działacza miasta Koszalina” (1960), medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955). Był dwukrotnie żonaty, w latach 1948–1950 z Teresą z domu Dumała (ur. 22 XI 1928) i od 1950 z Martą z domu Klinkosch/Klinkosz (26 II 1920 – 22 VII 2014 Gdańsk). Ojciec Grażyny Lidii (ur. 9 XII 1945), Mariana (30 III 1946 – 5 III 2007) i Jerzego (ur. 21 VIII 1951). Pochowany wraz z drugą żoną i ich synem Marianem na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku, sygn. 2384/22143, Akta osobowe Edmunda Gryza.
Archiwum Polskich Kolei Państwowych S.A. w Sosnowcu, sygn. Sz/214/139, Akta osobowe Edmunda Gryza.
Archiwum Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, sygn. 5/618, Akta osobowe Edmunda Gryza.
Abryszeński Piotr, Gucewicz Daniel, Grudniowa kolęda. Kościół katolicki w Trójmieście wobec Grudnia ’70, Gdańsk–Warszawa 2020.
Brzeziński Piotr, Chrzanowski Robert, Słomczyński Tomasz, Pogrzebani nocą. Ofiary Grudnia ’70 na Wybrzeżu Gdańskim. Wspomnienia, dokumenty, Gdańsk 2015.
Partacz Czesław, Kachnicz Zenon, Życie polityczne miasta 1945–1989, w: Dzieje Koszalina, t. 2, red. Bogusław Polak, Koszalin 2016.
Kościół katolicki w Trójmieście wobec Grudnia ’70. Dokumenty, oprac. Piotr Abryszeński, Daniel Gucewicz, Leszek Molendowski, Gdańsk–Warszawa 2021.
