HAKENBERGER ANDREAS, kompozytor, patron ronda
| < Poprzednie | Następne > |
ANDREAS (Andrysz) HAKENBERGER (Hackenberger, Akenberger) (1574 Kremmin (Krzemień, obecnie pow. Stargard Szczeciński) – pochowany 5 VI 1627 Gdańsk), kompozytor. Katolik. W 1587 wpisany na listę studentów uniwersytetu Viadrina (Frankfurt nad Odrą) jako Andreas Hackenbergh Crommensis. Od 1602 do 1607 członek kapeli Zygmunta III Wazy. W 1607 dwukrotnie składał Radzie Miejskiej Gdańska petycje, prosząc o zatrudnienie na stanowisku kapelmistrza luterańskiego gdańskiego kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP), konkurując m.in. z działającym w Szczecinie Philippem Dulichiusem (1562–1631) oraz Casprem Försterem sen. Posadę kapelmistrza kościoła NMP, równoznaczną ze stanowiskiem kapelmistrza Rady Miejskiej, otrzymał 27 IV 1608, choć pierwsze wynagrodzenie wypłacono mu już 31 marca.
Niezadowolonym z wyboru katolika odpowiadał, że jest muzykiem, a nie teologiem.
W 1614 kapela Rady Miejskiej była liczniejsza niż w poprzednich latach, liczyła 14 śpiewaków i 11 instrumentalistów, dzięki czemu kapelmistrz mógł prezentować swoje wieloobsadowe, polichóralne utwory, które zgodnie z ówczesną praktyką wykonywano z towarzyszeniem instrumentów. Zachowało się 105 jego polifonicznych kompozycji: trzy zbiory dzieł religijnych, dwie msze oraz jeden zbiór utworów świeckich. Kompozycje religijne pisał do tekstów łacińskich, świeckie – do tekstów niemieckich. Najstarszym zachowanym utworem jest pięciogłosowy motet In die magna, wydany w Krakowie w 1604, w kolekcji Wincentego Liliusa. W 1610 opublikowano w Gdańsku zbiór jego kompozycji świeckich, Newe deutsche Gesänge, które napisane zostały (jak zaznaczono na karcie tytułowej) według wzorów włoskiego madrygału na pięć i osiem głosów. Zawarte w nim utwory wielogłosowe wykonywane były najprawdopodobniej w Dworze Artusa. W 1612 ukazały się we Frankfurcie łacińskie tricinia do tekstów św. Bernarda Odaria Suavissima ex Mellifluo D. Bernardi Jubilo delibata trium vocum.
Do najbardziej znanych jego kompozycji należą utwory z dwóch ostatnich zbiorów, w których znajduje się kilkadziesiąt łacińskich motetów opartych na modnej wówczas technice polichóralnej cori spezzati. Kompozycje przeznaczone są na dwa lub trzy chóry, które dla wzmocnienia efektu przestrzenności rozmieszczano często w różnych częściach kościoła. Wydany w 1615 w Szczecinie, a dedykowany biskupowi gnieźnieńskiemu Wawrzyńcowi Gembickiemu, zbiór Sacri modulorum zawiera 21 ośmiogłosowych utworów. Wydany we Frankfurcie w 1617 druk, dedykowany królowi Zygmuntowi III Wazie, Harmonia sacra obejmuje 41 motetów na dwa lub trzy chóry.
Pod koniec życia borykał się z problemami finansowymi. Był trzykrotnie żonaty, w wypadku obu pierwszych żon znane są tylko daty ich pochówków w katolickim kościele św. Mikołaja (22 III 1612 oraz 3 IV 1625), trzecią żoną była poślubiona 31 I 1627 gdańszczanka Dorota Bochińska. Pochowany w kościele św. Mikołaja, funkcję kapelmistrza przejął po nim w 1627 Casper Förster sen.
O popularności jego dzieł poza Gdańskiem świadczy pięćdziesiąt pięć kompozycji, które skopiowano w słynnej Tabulaturze Pelplińskiej, datowanej na lata 30. i 40. XVII wieku. Od 2004 patron ronda przy skrzyżowaniu ulic Schuberta, Beethovena i Trzy Lipy. Jego muzykę propaguje Polski Chór Kameralny „Schola Cantorum Gedanensis”. W 2023 w nawie północnej kościoła św. Mikołaja odsłonięto poświęconą mu tablicę.
Bibliografia:
Kociumbas Piotr, Muzyka kościołów protestanckich w nowożytnym Gdańsku, w: Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej. W 500-lecie wystąpienia Marcina Lutra, red. Edmund Kizik i Sławomir Kościelak, Gdańsk 2017.
Popinigis Danuta, Hakenberger Andreas, Die Musik in Geschichte und Gegenwart, Bd. 8, hrsg. v. Ludwig Finscher, Bärenreiter-Verlag, Kassel-Stuttgart 2002.
Popinigis Danuta, Muzyka Andrzeja Hakenbergera, Gdańsk 1997.
Rauschning Hermann, Geschichte der Musik und Musikpflege in Danzig, Danzig 1931.
Sparger Dennis A., Hakenberger Andrzej (Andreas), The New Grove Distionary of Music and Musicians, second edition, vol. 10, ed. Stanley Sadie, executive editor John Tyrrel, London 2000.
