HELD CARL SAMUEL, architekt
| < Poprzednie | Następne > |
CARL SAMUEL HELD (14 V 1766 Wrocław – 4 X 1845 Gdańsk), architekt. Syn kupca Ferdinanda i Wilhelminy z domu Kornin, miał czworo rodzeństwa. Zawodu uczył się początkowo we Wrocławiu, u nadradcy budowlanego Carla Gottharda Langhansa. W 1788, po otrzymaniu przez mistrza urzędu dyrektora Królewskiego Wyższego Urzęd Budowlanego, wraz z nim przeniósł się do Berlina. Od maja do grudnia 1788 pracował jako nadzorca budowlany przy królewskim pałacu w Charlottenburgu. Od 1789 inspektor budowlany. Dzięki rekomendacji Carla Gottharda Langhansa u nadprezydenta prowincji Prusy Zachodnie Friedricha Leopolda von Schröttera 1 IV 1794 otrzymał w Gdańsku posadę miejskiego
architekata. Pozostał na tym stanowisku po utworzeniu I Wolnego Miasta Gdańska, po jego upadku w 1814 wybrany został miejskim radcą budowlanym (Stadtbaurath), po czym ponownie był wybierany na to stanowisko w 1820, 1826 i 1832. Jako radca budowlany podlegał urzędowi w Berlinie, sprawował nadzór nad miejskimi budynkami publicznymi, odpowiadał także za stan dróg, mostów, kanalizacji, ochronę przeciwpożarową. Jego biuro nadzorowało, we współpracy z Państwowym Urzęd Policji Budowlanej, wszystkie prace budowlane na terenie miasta, zatwierdzało projekty nowych obiektów i remonty czy adaptacje dotychczasowych. Swoimi działaniami upowszechnił w Gdańsku formy klasycystyczne.
M.in. w 1798 opracował projekt wartowni dla garnizonu pruskiego przy Targu Rybnym, także (niezrealizowany) projekt adaptacji Ratusza Starego Miasta na Instytut Położniczy. W latach 1799–1801 zaprojektował i zbudował Teatr Miejski, wznosił także m.in. szkołę i internat dla Fundacji Conradiego w Jankowie ( Conradinum), w 1803 przebudował parter dworu bractwa św. Jerzego na odwach z pomieszczeniami dla straży, w 1808 wybudował kolumnadę i kramy przy Targu Węglowym. W latach 1800-1803 był autorem niezrealizowanego projektu pierwszego w Gdańsku kąpieliska morskiego (ze wskazaniem na Jelitkowo bądź Konradshammer). W lipcu 1807, na polecenie działającego z ramienia gdańskiego gubernatora Jeana Rappa francuskiego intendenta Emilianda Marii Chopina, został wyznaczony przez Radę Miejską w skład komisji dokonującej zajęcia w mieście mienia pruskiego (domy akcyzy i loterii, gmach poczty, pałac gubernatora, magazyny, spichrze, w tym Spichrz Królewski nad Motławą).
Po 1813 remontował kamienice zniszczone lub uszkodzone w czasie oblężenia miasta. W 1814 został etatowym radcą Zarządu Miasta. W 1821 prezentował swoje szkice koncepcyjne oraz rysunki o charakterze dokumentacyjno-technicznym na pierwszej w Gdańsku dużej wystawie dzieł sztuki.
W 1831 według jego projektu przebudowano Bramę Zieloną: dwuspadowy dach i szczyty zastąpione zostały przez trzecią kondygnację przykrytą płaskim dachem, z czterech stron ujętym balustradą (z wykorzystaniem elementów murarskich i kamieniarskich dawnych szczytów). W 1834, przed przejściem na emeryturę, rozpoczął budowę według własnego projektu gmachu dla Gimnazjum Miejskiego. Na prywatne zamówienia projektował również reprezentacyjne grobowce (np. kupca Heinricha Adolfa von Wagenfelda ((1747–1809) na cmentarzu Zbawiciela).
Odeznaczony został Orderem Czerwonego Orła IV klasy (1836). W 1796 mieszkał przy Frauengasse 854 (ul. Mariacka 19), w 1800 przy Heilige-Geist-Gasse 971 (ul. św. Ducha 99), w 1817 przy Langgarten (ul. Długie Ogrody 55), w 1830 ponownie przy Frauengasse 1015 (ul. Mariacka 21/22). We wrześniu 1802 zawarł w kościele Najświętszej Marii Panny w Gdańsku związek małżeński z Louisą Euphrosiną z domu Rüdow (1776 – 1 V 1835 Gdańsk), bezdzietny.
Bibliografia:
„Danziger Intelligenzblatt”, nr 102, 2 V 1835, s. 964 (nekrolog żony).
Altpreuss. Biogr., Bd. 1, s. 263.
Stankiewicz Jerzy, Held Samuel Carl, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 19914, s. 180.
