KARCZEWSKI ZDZISŁAW, aktor, reżyser, dyrektor teatrów
| < Poprzednie | Następne > |
ZDZISŁAW KARCZEWSKI (23 III 1903 Warszawa – 30 IX 1970 Wrocław), aktor, reżyser, dyrektor teatralny. Syn Stefana i Heleny z domu Garlińskiej (1871–1927). W młodości lekkoatleta, w latach 1921–1925, reprezentując Warszawiankę i od 1923 AZS Warszawa, wielokrotny medalista mistrzostw Polski w różnych konkurencjach (1921: srebro w biegu na 5000, 1922: srebro w trójskoku, brąz w biegu na 800 m, 1923: złoto w biegu na 800 m i w sztafecie 4 x 400 m, brąz w chodzie na 10 km, 1924: brąz w trójskoku, 1925: srebro w sztafecie 4 x 400 m), akademicki wicemistrz świata w sztafecie olimpijskiej (Warszawa 1924).
W 1925 ukończył Oddział Dramatyczny przy Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie i został aktorem Teatru Bagatela. W sezonie 1925/1926 zaangażowany do eksperymentalnego Teatru im. Bogusławskiego w Warszawie. W 1926–1928 występował w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, w sezonie 1928/1929 w Teatrze Miejskim w Łodzi, 1929/1930 w Teatrach Miejskich w Wilnie, 1930/1931 w Teatrze Polskim i Małym w Warszawie, w 1932 w Teatrze Letnim w Warszawie i gościnnie w Łodzi, w 1932/1933 w Teatrach Miejskich we Lwowie. W latach 1933–1939 występował w teatrach Towarzystwa Krzewienia Kultury Teatralnej w Warszawie (od sezonu 1936/1937 głównie w Teatrze Letnim, w 1938/1939 także w Teatrze Polskim). W latach 1940–1941 występował w jawnych teatrach warszawskich (Nowości i Komedia), następnie pracował jako kelner i współpracował z konspiracyjnym Teatrem Wyobraźni Tadeusza Byrskiego. W 1944 wywieziony do Niemiec.
Po zakończeniu II wojny światowej pracował w rozgłośni Polskiego Radia (PR) w Bydgoszczy; następnie był dyrektorem rozgłośni PR w Szczecinie. W 1946–1948 aktor i reżyser w Teatrze Komedii Muzycznej w Szczecinie, w 1948–1951 w Teatrach Dolnośląskich (Dramatycznych) we Wrocławiu (w sezonie 1950/1951 także ich dyrektor).
W 1951 w gdańskim Teatrze Wybrzeże wyreżyserował i wystąpił jednocześnie jako aktor w Eugenii Grandet Honoré de Balzaca. W 1952 występował w Teatrze Nowym w Poznaniu i w tym samym roku powrócił do Teatru Wybrzeże, gdzie do 1953 był kierownikiem artystycznym, a do 1955 występował jako aktor. Jako reżyser i aktor wystąpił między innymi w Gorącym sercu Aleksandra Ostrowskiego, Sprawie rodzinnej Jerzego Lutowskiego, Obcym cieniu Konstantego Simonowa, Cudzoziemczyźnie Aleksandra Fredry, Domu lalki (Nora) Henrika Ibsena, Mazepie Juliusza Słowackiego, Grubych rybach Michała Bałuckiego; wyłącznie jako reżyser w Turcarecie Alaina René Lesage’a. Jako aktor wystąpił w 30 srebrnikach Howarda Fasta w reżyserii Tadeusza Muskata, Procesie Krystyny Berwińskiej w reżyserii autorki, Mieszczanach Maksyma Gorkiego w reżyserii Hugona Morycińskiego i Barbarzyńcach Maksyma Gorkiego w reżyserii Lidii Zamkow.
Od 1 VI 1955 do 30 IX 1958 kierownik artystyczny Teatru im. Żeromskiego w Radomiu. W latach 1960–1964 występował w Teatrze Polskim w Bydgoszczy, od 1964 do końca życia w Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu (od 28 IV 1969 pod nazwą Teatr Polski). W Teatrze Telewizji wyreżyserował spektakl Świeczka zgasła Aleksandra Fredry (1965) z aktorską rolą swojej żony Igi Mayr-Karczewskiej, w dwóch przedstawieniach wystąpił jako aktor (1968). W Teatrze Polskiego Radia wyreżyserował jeden spektakl (1950), w dziewięciu wziął udział jako aktor (1955–1970). W filmie zadebiutował w 1933 (Albert w Szpiegu w masce), następnie zagrał między innymi w Panu Twardowskim (strażnik więzienny, 1936), Ogniomistrzu Kaleniu (pułkownik Tomaszewski, 1961), Drewnianym różańcu (ksiądz, 1964), Czterech pancernych i psie (odc. I, Jefim Siemionycz, 1966), Samych swoich (John Pawlak, 1967) czy Lalce (adwokat Łęckiego, 1968).
Laureat między innymi: nagrody za rolę Burmina w sztuce Sofronowa W pewnym mieście w Teatrach Dramatycznych w Poznaniu na Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Katowicach (1949), nagrody artystycznej Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach za reżyserię Graczy Mikołaja Gogola i Prowincjuszki Iwana Turgieniewa w Teatrze im. Stefana Żeromskiego (1957), nagrody za rolę Chłudowa w sztuce Ucieczka Michaiła Bułhakowa w Teatrze Ziemi Pomorskiej na II Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu (1960).
Od 1931 mąż Wandy z domu Kaweckiej, od 1948 Igi (Jadwigi) z domu Mayr, bezdzietny. Pochowany na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu.
