KARFFYCZ ADRIAN, rzeźbiarz
| < Poprzednie | Następne > |
ADRIAN KARFFYCZ (Karfycz, Kaffrycz; Karftycz; Korvick) (1490? – po 1540), rzeźbiarz. Notowany w Gdańsku w latach 1526–1540 w związku z pracami w Dworze Artusa. W 1533–1534 wykonał dla Ławy św. Reinholda płaskorzeźbiony Triumf (niezachowany), kapitele (nie zachowane 23 z 60), ramy do obrazów, personifikacje ciał niebieskich oraz cnót, wśród których były między innymi: Księżyc, Słońce, Wenus, Merkury, Mars, Jupiter, Saturn, Miłość, Siła i Sprawiedliwość (niezachowane) i figurę patrona Ławy, w 1534 – wraz z mistrzem Pawłem – także kapitele i ramy do obrazów (w tym tzw. rondele – półkoliste ramy snycerskie) dla Ławy św. Krzysztofa. W 1536–1540 dla Ław Malborskiej, Szyprów i Sądowej wyrzeźbił również kapitele i ramy do obrazów (w tym także rondele), w latach 30. XVI wieku – także z mistrzem Pawłem – elementy wieńczące ażurowe płyciny w górnej partii fryzu boazerii Ławy św. Krzysztofa.
Większość wymienionych elementów zostało 16 VI 1942 zdemontowanych i wywiezionych do miejscowości Wordel ( Orlinki) na Wyspie Sobieszewskiej przez członków tzw. Baugruppe Keibel, zespołu ewakuującego zabytki w obliczu nadchodzącego frontu. Można przypuszczać, iż miejsce ewakuacji w Orlu zostało splądrowane lub spalone przez wojska radzieckie w marcu 1945. Część elementów musiała być przewieziona w inne miejsca, 27 VI 1945 w kościele św. Jana Chrzciciela w Żukowie odnaleziono między innymi jego figurę św. Krzysztofa, 26 X 1945 w Kolbudach fragmenty wspomnianych rondeli, w 2004 przekazano ze składnicy konserwatorskiej w Gdańsku-Oliwie uznaną za zaginioną wyrzeźbioną przez niego ramę wraz z polichromowanymi płycinami do zaginionego obrazu Madonna z Dzieciątkiem Martina Schonincka.
Był jednym z pierwszych w Gdańsku twórców, którzy posługiwali się w snycerce formami w pełni renesansowymi. Jego św. Reinhold ukazany jest w klasycznym kontrapoście, ma na sobie antykizującą zbroję z motywami odwołującymi się do walk Herkulesa. Spośród personifikacji znana jest jedynie za pośrednictwem fotografii figura Saturna (zaginęła po 1945, pozostałe – w XIX wieku, najprawdopodobniej podczas wojen napoleońskich), wzorowana na drzeworycie Hansa Burgkmaira Starszego (1473 Augsburg – 1531 Augsburg) z 1510. Na kapitelach ław brackich artysta wyrzeźbił twarze o zindywidualizowanych rysach i wyrazie, maski liściaste, putta i morskie smoki. Ramy do obrazów odznaczają się fantazyjną ornamentyką z motywami figuralnymi, przypominającą projekty graficzne Hansa Sebalda Behama (1500 Norymberga – 1550 Frankfurt nad Menem). Twórczość zdradza najwięcej powinowactw z ówczesną sztuką południowoniemiecką.
Błędnie przypisywano mu autorstwo także zaginionych, a pierwotnie umieszczonych w Ławie św. Rajnolda rzeźbionych herbów Polski – po prawej – i Gdańska – po lewej stronie arkady, ponad boazeryjnymi wieszakami na zbroje (herby zostały zrekonstruowane w latach 2010 (Gdańsk) i 2016 (Polska) przez rzeźbiarza Stanisława Wyrostka).
Autor wyrzeźbionej najstarszej znanej gdańskiej dewizy, umieszczonej w 1533 pod niezachowanym herbem w Dworze Artusa: Soli Deo Gloria (Bogu Jedynemu Chwała) (zob. herby miasta Gdańska i dzielnic.
Bibliografia:
Darecka Katarzyna, Jastrzembska-Olkowska Izabela, Dwór Artusa w Gdańsku. Straty wojenne, Gdańsk 2020.
Gajewski Jakub, Karffycz Adrian, w: Słownik Biograficzny Pomorza nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994.
Pałubicki Janusz, Artyści i rzemieślnicy artystyczni Gdańska, Prus Królewskich oraz Warmii epoki nowożytnej. Skorowidz kwerendalny, Gdańsk 2019.
Polski Indeks Biograficzny, München 2004, s. 682.
Simson Paul, Der Artushof in Danzig und seine Bruderschaften, Danzig 1900.
