KLEEFELD GEORG, burmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
GEORG KLEEFELD (23 I 1522 Elbląg – 2 III 1576 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Jego imię zapisywano współcześnie także w formie Jürgen. Syn rajcy elbląskiego Georga Kleefelda, absolwent elbląskiego Gimnazjum Akademickiego. Osierocony, przeniósł się do krewnych do Gdańska. W latach 1543–1546 studiował na uniwersytecie w Wittenberdze; po powrocie do Gdańska w 1546 został polecony Radzie Miejskiej przez biskupa chełmińskiego Tiedemanna Giesego i otrzymał od niej stypendium na dalsze studia w Paryżu. Odbył je w 1547–1550, uzyskując stopień licencjata w zakresie praw.
W Gdańsku w latach 1551–56 pełnił funkcję syndyka miejskiego, od 1557 był rajcą (z pominięciem zwyczajowej w karierze godności ławnika). Od 1558 był burmistrzem. Pierwszym burmistrzem był w 1559, 1563, 1567, 1571 i 1574, drugim w 1558, 1562, 1566, 1570,1573 i 1576, trzecim w 1565 i 1575, czwartym w 1560, 1561, 1564, 1568 i 1572. Na urząd burgrabiego królewskiego w Gdańsku wybierany był trzykrotnie: w 1569, 1564 i 1568.
W 1552 jako syndyk witał łacińską przemową przybyłego do Gdańska króla polskiego Zygmunta Augusta. W okresie 1551–1554 wiele razy posłował w sprawach gdańskich do miast hanzeatyckich i Anglii. W 1553 (wraz z burmistrzem Johannem von Werden) reprezentował Gdańsk na zjeździe hanzeatyckim w Brugii, brał udział w poselstwie hanzeatyckim do Anglii, którego celem było potwierdzenie przywilejów Hanzy w miastach angielskich (zwłaszcza w Londynie). W tym samym roku odbył kilkumiesięczną podróż do Amsterdamu, Brugii i Londynu (w drodze powrotnej w Orleanie uzyskał doktorat z prawa). W 1557 z polecenia Rady Miejskiej zaangażował się skutecznie w zabiegi o uzyskanie od króla Zygmunta Augusta przywileju gwarantującego wolne wyznawanie w Gdańsku luteranom. W 1558 brał udział (wraz z ławnikiem Peterem Böhmem) w poselstwie gdańskim do króla polskiego, które miało zabiegać o porzucenie przez władcę programu egzekucji oraz likwidacji autonomii Prus Królewskich.
Po śmierci wojewody malborskiego Achatiusa Cemy w 1565, stanął na czele opozycji pruskiej, broniącej przywilejów i autonomii Prus Królewskich. Mimo zaangażowania w obronę pruskiej odrębności ustrojowej, cieszył się (przynajmniej od sejmu z 1562) zaufaniem króla Zygmunta Augusta, którego jeszcze w tym samym roku reprezentował na zjeździe hanzeatyckim w Lubece. Dzięki jego zdecydowanej postawie udało się w 1563, podczas tzw. „wojny orzechowej” księcia pruskiego Albrechta z księciem brunszwickim Erykiem II, przezwyciężyć pat pomiędzy oponentami i pozbyć się utrudniających handel obcych wojsk z Prus Królewskich. Gdańsk wyłożył wówczas znaczne sumy na spłatę żołnierzy zaciężnych obu stron. Na sejmie w Piotrkowie w 1565 bronił stanowiska Gdańska w związku z polityką bałtycką króla Zygmunta Augusta, zwłaszcza wobec planów kontroli nad portem i wymianą handlową, próbując odwieść króla od tych pomysłów. W akcie dobrej woli monarchy został mianowany członkiem dwuosobowej komisji królewskiej do spraw floty kaperskiej (wraz z Krzysztofem Konarskim), powołanej do rozpatrzenia m.in. kwestii jurysdykcji nad kaprami; działał w niej niechętnie; po rozwiązaniu komisji w lutym 1567 przeszedł już do jawnej opozycji.
W 1568 uczestniczył w podjęciu decyzji o ścięciu kaprów oskarżonych o napaść na chłopów u bram Gdańska (co było pretekstem do likwidacji bazy morskiej „strażników morza” w mieście). Przewodził delegacji gdańskiej na sejm lubelski w 1569 w związku z nieprzyjęciem w Gdańsku komisji Karnkowskiego. Po wyroku sądu sejmowego, zarzucającego mu zdradę, rebelię i niewierność wobec władcy, internowany 23 VIII 1569 w Sandomierzu; zwolniony po wyrażeniu zgody na podwyższenie należnego królowi cła palowego z dwóch do czterech fenigów; powrócił do Gdańska 17 XII 1570 (już po ogłoszeniu konstytucji Karnkowskiego). Został skrytykowany za swoją postawę w epigramatach członka komisji królewskiej, poety i prawnika Piotra Roizjusza, w Gdańsku witany (wraz z innymi członkami poselstwa) uroczystymi utworami m.in. Achatiusa Curäusa, Clemensa Fricciusa i Valentinusa Schrecka. Stał na czele poselstwa wysłanego do Zygmunta Augusta w styczniu 1572, przedstawiając konkretne propozycje w sprawie kompromisowego zakończenia sporu z Danią oraz bezwarunkowego usunięcia kaprów z Gdańska. Wiosną 1572 wziął udział w polemice na temat konstytucji Karnkowskiego (jego adwersarzem był kasztelan gdański Jan Kostka), krytykując jej postanowienia i postulując jej zniesienie oraz likwidację floty kaperskiej.
Wykazywał dużą aktywność w polityce zewnętrznej Gdańska. Oprócz częstych delegacji na sejmy Rzeczypospolitej, poselstw do Anglii, Niderlandów i Danii, regularnie reprezentował miasto na zjazdach hanzeatyckich (1553, 1554, 1556, 1557, 1562 i 1573), mimo dokuczającej mu choroby morskiej. Nie wahał się prowadzić korzystnej dla Gdańska polityki, obdarowując prezentami polskich dygnitarzy (między innymi podkanclerzego Piotra Myszkowskiego i namiestnika Inflant Iwana Chodkiewicza). W latach 1552–1566 brał czynny udział, z inicjatywy stanów pruskich, w pracach nad rewizją i kodyfikacją prawa chełmińskiego; był współautorem dwóch redakcji tzw. rewizji lidzbarskiej z 1554 i 1566. W okresie 1564–1567 zaangażował się też w działania dyplomatyczne (poselstwa na sejmy w Piotrkowie i Lublinie), mające na celu likwidację klasztoru dominikanów w Gdańsku (przejęcie go przez władze miejskie i wprowadzenie w kościele św. Mikołaja nabożeństw luterańskich) oraz niedopuszczenie do restytucji kultu katolickiego w tym miejscu. Mimo szeroko zakrojonej akcji w tym zakresie, podczas której osobiście nadzorował wysłanników miejskich na dworze królewskim i na sejmach, prowadząc przy tym obfitą z nimi korespondencję, nie udało się mu zrealizować zakładanych celów i klasztor pozostał ostatecznie w rękach dominikanów.
Dużą wagę przykładał do rozwoju i promowania edukacji na terenie Gdańska. Był w 1574 współautorem reformy szkolnictwa, przewidującej organizację sieci trzyklasowych szkół elementarnych w oparciu o istniejące parafie w mieście, zaopatrzonych w ujednolicony program nauczania. W 1558 zaangażował się w prace organizacyjne mające na celu uruchomienie Gimnazjum Akademickiego, wskazując przy tym na pilną potrzebę istnienia tego rodzaju uczelni w Gdańsku (zwłaszcza że w Elblągu funkcjonowała już wówczas taka szkoła, której zresztą był absolwentem). Należał do grona zwolenników i inicjatorów rozbudowy gdańskich fortyfikacji miejskich, której pierwszy etap rozpoczęto w 1571 pod kierownictwem drezdeńskiego architekta i fortyfikatora Hansa Kramera. Nigdy nie nauczył się języka polskiego. Rozległe kontakty z dworem królewskim Zygmunta Augusta i dygnitarzami koronnymi, a także intensywną działalność dyplomatyczną realizował przy pomocy wyśmienitej znajomości łaciny.
Ożenił się 16 IX 1554 z Cordulą (1533 – 2 IX 1577 Gdańsk), córką rajcy Georga Mölnera i siostrą burmistrza Reinholda Mölnera, osobą wykształconą; w 1 połowie lat 60. XVI wieku prowadzącą dość ożywioną korespondencję z kilkoma duchownymi protestanckimi, w tym z teologiem luterańskim i poetą Erhardem Sperberem.
Miał synów: Georga (ur. 24 IX 1556), Jacoba (15 VIII 1560 – 1601), od 1584 żonatego z Barbarą Schumann (1564–1597), z którą miał ośmioro dzieci, po raz drugi od 1598 z Catheriną Konau (ur. 25 XI 1569), z której doczekał się jednego potomka, Reinholda (ur. 19 IX 1562), w styczniu 1581 zapisanego do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, Heinricha (ur. 22 V 1565), razem z bratem w styczniu 1581 zapisanego do Gimnazjum Akademickiego, 21 V 1585 zapisanego na studia w Altdorfie. Miał też córki: Catharinę (1555 – 29 VIII 1577), od 30 X 1575 żonę późniejszego rajcy (od 1589) i burgrabiego gdańskiego (w 1602) Georga Mehlmanna (1551–1605), Cordulę I (zmarła w niemowlęctwie), Cordulę II (ur. 24 I 1568), od 1586 żonę Hansa Feldstedte, Sophię (1570 – 13 VII 1644), Elisabeth (ur. sierpień 1575), Barbarę (ur. 1572), od 14 V 1596 żonę Paula Köhne Jaskiego (1561–1596).
Żaden z synów nie kontynuował kariery politycznej i urzędniczej ojca – trzej (Eberhard, Reinhold i Heinrich) zmarli w młodym wieku, Jacob objął urząd wójta malborskiego. Georg, immatrykulowany 30 IV 1579 na uniwersytecie w Halmstad (Szwecja), został komendantem twierdzy w Wisłoujściu, w 1616 z kilkoma gdańskimi kupcami uzyskał od Rady Miasta zgodę na budowę specjalnego statku, stacjonującego w Wisłoujściu i przeznaczonego do pomocy innym jednostkom na morzu w razie ich zagrożenia. Brak dalszych informacji o działalności tego pierwszego znanego w Gdańsku przedsiębiorstwa ratunkowego. Jacob od 1594 był dzierżawcą (od klasztoru oliwskiego) rezydencji w Sopocie, tzw. Dworu II Hiszpańskiego (obecnie przy al. Niepodległości), po jego śmierci przejął ją brat Georg.
Wedle Ephraima Praetoriusa miał mieć też syna Eberharda, w gimnazjum w Chełmnie ucznia Heinricha Mollera (ten uczył tam w 1551). Wiadomo, że Eberhard Kleifeldt z Gdańska 5 V 1556 zapisał się na studia na uniwersytecie w Wittenberdze, ewentualnie mógł więc być dzieckiem z pierwszego, skądinąd nieznanego małżeństwa.
Pochowany w kościele Najświętszej Marii Panny.
Bibliografia:
Album Academiae Helmstadiensis, Bd. I, bearb. Paul Zimmermann, Hannover 1926, s. 20.
Album Academiae Vitebergensis ab a. Ch. MDII usque ad a. MDCLX, ed. Carl Eduard Foerstemann, Lipsiae 1841, s. 318.
Die Matrikel der Universität Altdorf, hrsg. Elias von Steinmeyer, Würzburg 1912, s. 27.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 37.
Praetorius Ephraim, Athenae Gedanenses ..., Lipsiae 1713, s. 28.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 275.
