MAGNUS OLAUS, duchowny, kartograf
| < Poprzednie | Następne > |
OLAUS MAGNUS (Olaus Magni Gothus, Olof Månsson) (październik 1490 Linköping, Szwecja – 1 VIII 1557 Rzym), duchowny, humanista, kartograf. Pochodził z katolickiej rodziny mieszczańskiej z Linköping, syn Månsa Peterssona i Kristiny. Edukację szkolną ukończył w Linköping i Västerås. W latach 1510–1514 studiował teologię w Roztoku (Rostock), uzyskując stopień bakałarza, w 1517 został magistrem po studiach w Kolonii. W latach 1518–1519 na zlecenie komisarza apostolskiego Arcimboldusa (1485–1555, późniejszego arcybiskupa Mediolanu) sprzedawał odpusty w północnej Szwecji (Norrland), po czym uzyskał godność kanonika w Uppsali i Linköping. W 1520 przebywał w Sztokholmie, w 1523 został prałatem i proboszczem katedry w Strängnäs.
W 1524 wysłany do papieża Klemensa VII do Rzymu z petycją o potwierdzenie wyboru brata Johanna (19 III 1488 Linköping – 22 III 1544 Rzym) na arcybiskupa Uppsali. W następnych latach reprezentował króla Gustawa I Wazę w placówkach dyplomatycznych. W 1526, wobec szerzącej się w Szwecji reformacji, po uzyskaniu zgody króla polskiego Zygmunta I Starego osiadł z bratem Johannem w Gdańsku. Jeszcze w 1527 negocjował z Gdańska w imieniu króla szwedzkiego poprawę sytuacji handlowej z Holandią. W 1530 został jednak pozbawiony stanowisk kościelnych w Szwecji i swoich tamtejszych majątków.
W Gdańsku przebywający tu Damião de Góis (2 II 1502 Alenquer – 30 I 1574 Alenquer), portugalski humanista i filozof, zainspirował go do studiowania historii i kultury własnego kraju, otrzymał ku temu pomoc finansową od biskupa Jana Dantyszka. Opracował tzw. Carta marina, zwane też Carta Gothica, czyli wielką mapę krajów Europy Północnej i Grenlandii, oddającą między innymi po raz pierwszy rzeczywisty zarys południowych wybrzeży Morza Bałtyckiego. Bogato ilustrowana, pokazuje między innymi szkuty załadowane zbożem oraz wypalanie popiołu, z adnotacją, że towary te transportuje się dopływami Wisły do Gdańska. Umieścił też na mapie gdański statek płynący z Anglii do Holandii. Gdańsk jest też jedynym miastem, którego herb znalazł się na mapie. Wraz z komentarzami (Ain kurze Auslegung […] der neuuen mappen), zadedykowanymi Gdańskowi, mapa była jednym z najważniejszych w XVI wieku źródeł geograficznych.
W 1537 wyjechał z Gdańska na sobór do Mantui, w 1539 zamieszkał w Wenecji u patriarchy Hieronimo Quirino, który sfinansował wydanie sporządzonej w Gdańsku mapy (reedycja w 1572). Po śmierci brata Johanna, który na wygnaniu w Rzymie uzyskał 27 VII 1533 od Klemensa VII biskupią sakrę, został 26 X 1544 wyświęcony przez papieża Pawła III na arcybiskupa Uppsali (na wygnaniu, więc tytularnego i ostatniego katolickiego hierarchy Uppsali i Szwecji). W latach 1545–1549 uczestniczył w soborze trydenckim. Zamieszkał w Domu św. Brygidy, gdzie po soborze założył drukarnię swoich i brata dzieł. Mianowany został przez papież dyrektorem szpitala św. Brygidy w Rzymie, gdzie też zmarł.
W Gdańsku zebrał również materiały do dzieła etnograficznego Historia de gentibus septentrionalibus (opublikowanego w 1555 w Rzymie; do 1670 – 20 wydań), w którym między innymi zawarł pochlebne opinie o Gdańsku, bardzo chwalił gdańskie piwo; uważał, że ma ono właściwości lecznicze.
Pochowany w Rzymie, w kościele Santa Maria dell'Anima. Jego nagrobek zniszczono w trakcie renowacji kościoła w 1774, zachowała się tylko wykuta w marmurze poświęcona mu inskrypcja.
