MATHESIUS JOHANN, profesor Gimnazjum Akademickiego
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN MATHESIUS (29 VIII 1544 Joachimsthal (Joachimów), Czechy – 14 I 1607 Gdańsk), profesor medycyny ► Gimnazjum Akademickiego, ► kalwinista. Syn Johanna (1504—1565), pastora w Joachimsthal i teologa, autora omówień wybranych listów Marcina Lutra, i Sybilli z domu Rychter. Od 26 III 1552 studiował na uniwersytecie w Wittenberdze, od 1564 magister filozofii, następnie studiował medycynę we Włoszech i we Francji. W 1577, na podstawie rozprawy o budowie ucha (nie przynoszącej własnych, nowych ustaleń autora, ale zbierającej ówczesny stan wiedzy: Oratio deadmirabilis auditus instrumenti fabrica et structus...), uzyskał doktorat z medycyny na uniwersytecie w Wittenberdze, gdzie następnie pracował jako profesor anatomii, dziekan Collegium Medicum i rektor. Prowadził też prywatną praktykę lekarską, opublikował rozprawę o gorączce (De loco putredinis in febribus intermittentibus et mathodica curatione febris tertianae exquisite, 1577). Zyskał rozgłos dzięki sporządzonemu przez siebie szkieletowi człowieka.
W 1582, za sprzyjanie kalwinizmowi, zmuszony do opuszczenia Wittenbergi, został lekarzem księcia pomorskiego Barnima w Darłowie. W 1584 został powołany, z pominięciem rozpatrywania zgłoszeń innych kandydatów, przez kalwinistę, rektora gdańskiego Gimnazjum Akademickiego ► Jacoba Fabriciusa do kierowania katedrą anatomii i medycyny (► Katedra Anatomii Gimnazjum Akademickiego). Po przybyciu do Gdańska objął funkcję także ► fizyka (lekarza) miejskiego. Nadal pobierał pensję od księcia Barnima, zobowiązany do odwiedzania go dwa razy do roku. Za zgodą władz Gdańska leczył także m.in. księcia pruskiego Alberta Fryderyka, starostę sztumskiego Fabiana Czemę, późniejszego wojewodę malborskiego i chełmińskiego Jana Wejhera. Na jego dłuższe wyjazdy nie zezwalała gdańska Rada Miejska (np. w 1691 na trzymiesięczny wyjazd do Niemiec).
Uważany za jednego z twórców tzw. gdańskiej szkoły anatomicznej. Tak jak poprzednicy opierał się głównie na dziele Phillipa Melanchtona (1497–1560) Liber de anima, a nie na doświadczeniach z autopsji. Publikował również prace o zapobieganiu i zwalczaniu epidemii duru plamistego i czarnej ospy. Wydał wykaz leków z cennikiem mających pomagać w walce z epidemiami (Kurtz Einfeltig Regiment vnd Verordnung, Derer sich in vorstehender Sterbens gefahr ein jeder nützlich zu gebrauchen haben möge, Beides sich vnd die seinen von solcher Seuche zu bewaren... (Krótka, prosta zasada i przepis, z którego każdy powinien skorzystać w obliczu bezpośredniego zagrożenia życia, aby chronić siebie i swoją rodzinę przed tą epidemią ...)), występował przeciwko znachorom. W 1603, po wylewie krwi do mózgu i paraliżu, zrezygnował z pracy.
Pochowany w ► kościele św. Trójcy. Żonaty był od ślubu w Wittenberdze w 1572 z Barbarą (zm. 9 IV 1620 Gdańsk), córką Caspra Noviusa, profesora medycyny z Lipska, filipsty (zwolennika Filipa Melanchtona). Jego najstarszy syn Johannes (1582 Darłowo – 15 VI 1652 Toruń), w kwietniu 1592 zapisany został do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, w semsetrze letnim 1599 studiował na uniwersytecie w Lipsku, w listopadzie 1602 immatrykulował się na studiach medycznych na uniwersytecie w Montpellier, jesienią 1605 uzyskał licencjat, razem z ► Heinrichem Heyllem od listopada 1605 do połowy 1607 studiował w Padwie, wspólnie z kolegą zwiedził w 1607 Rzym, 12 V tego roku zapisali się na uniwersytet w Sienie. Powrócił po studiach do Gdańska, 25 XI 1612 otrzymał stanowisko lekarza miejskiego w Toruniu i był nim do śmierci, jednocześnie był nadwornym lekarzem króla polskiego Zygmunta III Wazy, zmarł w wyniku guza w żołądku i pękniętych wrzodów na nogach.
Był także ojcem Barbary (6 IV 1574 – 6 IV 1658), od 18 V 1599 żony Daniela Zierenberga (3 VI 1574 – 14 XII 1610), po raz drugi żamężnej za Bartela Brandta (syna m.in. córki ► Johanna Placotomusa), Caspra (chrzest 21 I 1585), Siblii (chrzest 27 II 1587) oraz Christiny (chrzest 29 X 1592).
Bibliografia:
Album Academiae Vitebergensis ab a. Ch. MDII usque ad a. MDCII, ed. Carl Eduard Foerstemann, Lipsiae 1841, s. 274.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 56.
Vitae medicorum Gedanensium Ludwiga von Hammena i Valenina Schleffa, wyd. Bartłomiej Siek i Adam Szarszewski, Gdańsk 2015, s. 41–45.
Praetorius Ephraim, Athenae Gedanenses..., Lipsiae 1713, s. 44.
Puchowski Kazimierz, Matheusius Jan, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, Gdańsk 1997, s. 169–170.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 498; 3, 285.
