MENTZELL LUDWIK, oficer wojsk polskich
| < Poprzednie | Następne > |
LUDWIK CHRYSTIAN MENTZELL (Metzell) (12 XII 1764 Gdańsk – 21 XI 1848 Warszawa), inżynier, architekt, oficer wojsk polskich. Syn Franciszka (według rozpowszechnionej opinii syn naturalny wpływowego generała artylerii koronnej Alojzego Fryderyka Brühla, starosty warszawskiego, szwagra wojewody ruskiego, Stanisława Szczęsnego Potockiego) i Adelajdy.
Od 1781 służył jako podoficer w Korpusie Artylerii Koronnej w Warszawie. W latach 1782–1783 dokonał pomiarów i sporządził plany spornego z Rosją granicznego odcinka Dniepru. W 1786 odkomenderowany do arsenału w Tulczynie (Podole), zajmował się przysposabianiem dział i wsławił zbudowaniem wojskowego mostu pontonowego (16 płóciennych elementów). W 1790 po ukończeniu Szkoły Korpusu Inżynierów Koronnych awansowany na porucznika w korpusie artylerii koronnej i 4 I 1792 nobilitowany (herb Trójgwiazd: w polu czerwonym belka złota, nad nią dwie złote gwiazdy i jedna pod nią, nad hełmem ręka z pałaszem). Jako dowódca baterii artylerii brał udział 18 VI 1792 w bitwie z armią rosyjską pod Zieleńcami. Za męstwo, na wniosek dowodzącego księcia Józefa Poniatowskiego, jako jeden z pierwszych został odznaczony nowo ustanowionym (2 VI 1792) złotym medalem Orderu Virtuti Militari, zamienionym później na krzyż srebrny oraz awansował na kapitana.
W latach 1793–1795 towarzyszył Stanisławowi Szczęsnemu Potockiemu w podróży po Niemczech i Włoszech, następnie osiadł w jego dobrach w Humaniu na Ukrainie. W latach 1796–1802 stworzył dla jego trzeciej żony Zofii słynny park o powierzchni 150 ha, zwany Zofiówką, oraz zbudował pałac i założył ogród w Kisielach. Po śmierci mecenasa, w 1806 powrócił do Warszawy. Od 1816 w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji jako inżynier „od dróg i spławów”, do czasu powołania Dyrekcji Jeneralnej Dróg i Mostów (1819). Kierował budową pierwszej w Królestwie Polskim drogi bitej z Warszawy przez Bielany do Zakroczymia (tzw. Trakt Zakroczymski, 1816–1819) i ustawił drugi w Warszawie most łyżwowy na Wiśle (zdejmowany na zimę). Od 1817 w Radzie Ogólnej Budownictwa, Miernictwa, Dróg i Spławów. Zajmował się projektowaniem i budową urządzeń drogowych. Zaprojektował wodociągi miejskie dla Warszawy, zasilane wodą z Wisły przez pompę parową, oraz odprowadzenie do Wisły ścieków z zachodniej części miasta z użyciem fosy okopów Lubomirskiego, którą wybrukowano.
W 1820 opublikował pierwszy w Polsce projekt mostu wiszącego przez Wisłę o pięciu przęsłach mających po 130 m rozpiętości, zawierający interesujące obliczenia wytrzymałości łańcuchów nośnych, którego nowością było przyjęcie jazdy górą. Projekt, oceniony krytycznie przez komisję powołaną przez Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk (TWPN), między innymi przez Stanisława Staszica, wydał się wszakże na tyle interesujący, że po latach autora przyjęto jako członka przybranego TWPN (1827). W 1821 zbudował wiszącą kładkę dla pieszych o rozpiętości 45 m, łączącą widownię ze sceną w Amfiteatrze w Łazienkach Królewskich. W tym samym roku doradzał przy budowie muru oporowego przy osuwisku w trakcie urządzania Ogrodu Botanicznego w Warszawie, jego uwag nie wzięto jednak pod uwagę. Brał udział w projektowaniu i wznoszeniu przez TWPN pomnika Mikołaja Kopernika w Warszawie (1830). Wedle jego pomysłu w tym samym roku zbudowano holownik napędzany kieratem konnym, który kursował po Wiśle, między innymi do Modlina (spłonął podczas powstania listopadowego w 1831).
Od 1833 na emeryturze. Pochowany w katakumbach na cmentarzu na Powązkach.
