MICHNA ANTONI, działacz gdańskiej Polonii, patron ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
ANTONI MICHNA (17 V 1870 Wysoka, pow. starogardzki – 14 IV 1940 obóz Stutthof), nauczyciel, działacz gdańskiej Polonii. Syn chałupnika Józefa (29 XI 1835 Wysoka – 9 XII 1911 Wielbrandowo) i Marianny z domu Gencza (zm. 16 VII 1873 Wysoka), pasierb Franciszki Pawelec (zm. 19 XII 1945). Brat Józefa (ur. 28 XI 1866 Wysoka), (Anieli) Franciszki, po mężu Cichy (ur. 14 IX 1868 Wysoka) i Jana (18 IV 1873 Wysoka – 17 XI 1943), brat przyrodni Konstancji (17 XI 1875 Wysoka – 17 VI 1883 Wysoka), Mariana (7 XII 1879 Wysoka – 22 IX 1943 Kasparus) oraz Franciszka (16 I 1885 Wysoka – 29 XI Wysoka). Rodzina dziedzicznie dzierżawiła gospodarstwo, Michnowie wzmiankowani byli tu od 1704, związani wówczas z wsią królewską.
Naukę rozpoczął w rodzinnej wsi, w której działała szkoła powszechna (Volksschule). Od 1887 do 1890 uczęszczał do Katolickiego Seminarium Nauczycielskiego w Grudziądzu. W Gdańsku od ok. 1900. Uczył w nowo otwartej szkole powszechnej dla chłopców w Gdańsku- Siedlcach przy Oberstraße (ul. Malczewskiego), następnie, od 1906, w szkole średniej Głównego Miasta dla chłopców (Rechtstädtische Knaben-Mittelschule, Mittelschule der Rechtstadt) przy Poggenpfuhl 49 (ul. Żabi Kruk). Od Wielkanocy 1911 do przejścia na emeryturę w 1935 pracował w szkole powszechnej przy Redefkeweg (ul. Uczniowska) w Gdańsku- Letnicy, w latach 1911–1928 był jej rektorem (kierownikiem).
W okresie zaborów działacz „Der katholische Lehrerverein” („Katolicki Związek Nauczycieli”), pełnił funkcję przewodniczącego i sekretarza komisji ds. ochrony młodzieży. Z jego inicjatywy 11 XII 1911 proboszcz kościoła Trójcy Świętej w Oliwie, ks. Franz Schröter, wystosował do Generalnego Wikariatu w Pelpinie pismo z wnioskiem o założenie Towarzystwa Budowy Kościoła w Letnicy, przyznanie środków na zakup parceli i regularne odprawianie w prowizorycznej kaplicy mszy dla mieszkańców, na co otrzymano zgodę. Wszedł w skład Towarzystwa Budowy Kościoła, którego pierwsze posiedzenie odbyło się 14 I 1912. Do 1921 pełnił w nim funkcję skarbnika. 6 VI 1932 rozpoczął budowę kościoła św. Anny i Joachima, 3 VII tegoż roku przemawiał podczas uroczystości poświęcenia kamienia węgielnego. 30 VII 1933 przemawiał także w czasie uroczystości poświęcenie kościoła przez bp. Eduarda O’Rourke. Podkreślał, że praca przy budowie i przy zbiórce funduszy była ofiarna i gorliwa, „skoro cała budowa w trzech miesiącach ukończona została”. W tym samym czasie podjął również starania o powstanie cmentarza. 21 XI 1932 skierował w tej sprawie pismo do Wydziału Spraw Wewnętrznych Senatu II Wolnego Miasta Gdańska (II WMG). Działania te okazały się bezskuteczne. W 1935, po przejściu na emeryturę, zrezygnował ze stanowiska wiceprzewodniczącego Stowarzyszenia Budowy Katolickich Kościołów w Gdańsku–Letnicy.
Jako działacz Gminy Polskiej w II WMG w 1923 był kandydatem w wyborach do Volkstagu, mandatu jednak nie zdobył. W 1926 wszedł w skład komitetu narodowej zbiórki na rzecz polskiej oświaty w II WMG, 18 VII 1927 został – razem z Józefem Czyżewskim i Franciszkiem Kubaczem – członkiem kuratorium Kasy Pogrzebowej przy Gminie Polskiej. Od 7 XII 1927 skarbnik Gminy, ponownie wybrany na to stanowisko we wrześniu 1928. Po konflikcie z Zygmuntem Moczyńskim został – ponownie razem z Józefem Czyżewskim i Franciszkiem Kubaczem – usunięty z zarządu organizacji. Sprawa została oddana do sądu gdańskiego, który uznał, że pozbawienie ich funkcji było bezprawne.
27 II 1929 wziął udział w spotkaniu w Domu Polskim przedstawicieli organizacji polskich ze składającym wizytę w II WMG polskim premierem Kazimierzem Bartlem. Podczas nadzwyczajnego walnego zgromadzenia delegatów Gminy Polskiej 23 XI 1931, które miało doprowadzić do zakończenia konfliktu wewnątrz organizacji, zrezygnował z ubiegania o stanowisko w zarządzie. Mimo podziału polskich organizacji w WMG na dwie: Gminę Polską oraz Związek Polaków w WMG, starał się realizować ideę pracy narodowej ponad podziałami. Po zjednoczeniu obu organizacji i powstaniu Gminy Polskiej Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku 12 VI 1938 wybrany został członkiem komisji rewizyjnej.
Działacz organizacji oświatowych i katolickich. Był m.in. prezesem Towarzystwa Nauczycieli Polskich, wiceprezesem biura I Walnego Zjazdu Delegatów Kół Stowarzyszenia Chrześcijańsko-Narodowego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych, który 3–4 VIII 1927 odbył się w gdańskim Teatrze Wilhelma. Członek zarządu Gdańskiej Macierzy Szkolnej (zrezygnował z funkcji w 1928) i delegat organizacji na odbywający się 27 VI 1927 wielki wiec przedwyborczy w sali Stoczni Gdańskiej, gdzie wystąpił z referatem dotyczącym polskiego szkolnictwa. Od 5 XI 1934 przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Mężczyzn Katolickich.
Prowadził intensywną działalność agitacyjną i wykładową. Podczas prelekcji podejmował takie tematy, jak: O Rzymie (1926), o sukience Chrystusa w Trewirze (1934), Przedstawienia pasyjne w Ober-Ammergau (1934), Żydzi, ich dążenia polityczne i fałszywa etyka (1937). W 1935, razem z Józefem Czyżewskim, uhonorowany odznaczeniem papieskim „Pro Ecclesia et Pontifice”, ustanowionym przez papieża Leona XIII 17 VII 1888, a przyznawane na wniosek biskupa „w dowód uznania za zaangażowanie w pracę na rzecz Kościoła” (szósty rangą co do starszeństwa odznaczeń watykańskich).
Po wybuchu II wojny światowej został aresztowany; jego nazwisko Niemcy umieścili w Sonderfahndungsbuch Polen (Specjalna księga ściganych Polaków). Osadzony został w obozie Stutthof. Zmarł – według wersji podanej przez komendanturę obozową – „na zapalenie jelit i ogólne osłabienie”. Pochowany na Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu na Zaspie.
W Gdańsku mieszkał przy Karthäuser Straße 98 (ul. Kartuska), Schulstrasse 2 (ul. Szkolna), Wiesengasse (ul. Wierzbowa), Redefka Weg 23 (ul. Uczniowska), Jahnstrasse (ul. Liczmańskiego), Marienstrasse 27 (ul. Wajdeloty). 21 I 1893 w kościele w Bobowie poślubił Walerię Józefę z domu Golombek vel Gołąbek (26 II 1866 Wda – 9 VII 1933 Gdańsk), córkę Franciszka Golombka i Józefiny z domu Raschke. Po raz drugi ożenił się w Toruniu z Pelagią z Karczewskich Gintrowską (ur. 21 III 1880 Taszewko koło Świecia), córką Franciszka Karczewskiego i Marianny z domu Chudzińskiej, wdową po Franciszku Gintrowskim, działaczką organizacji kobiecych w Gdańsku-Oliwie, m.in. Towarzystwa Polek w II WMG. Bezdzietny. Od 2000 patron ulicy w Letnicy. Upamiętniony na tablicy ku czci polskich nauczycieli z II WMG zamordowanych i zmarłych podczas II wojny światowej (przy ul. Wałowej 21), oraz na tablicy w kościele św. Anny i św. Joachima w Letnicy.
Bibliografia:
Archiwum Muzeum Poczty Polskiej – Oddział Muzeum Gdańska. Informacje genealogiczne dotyczące rodziny Michna w opracowaniu Grzegorza Grzenkowicza.
Archiwum Muzeum KL Stuthof w Sztutowie: sygn. Z-V-2-257.
Sonderfahndungsbuch Polen, Berlin 1939.
Das Königliche Schullehrer-Seminar zu Graudenz. Heftschrift zur Einweihung des neuen Seminargebäudes von K. Salinger, Graudenz 1897.
Sprawozdanie z Działalności Zarządu za rok 1927, Macierz Szkolna, Gdańsk 1928.
Sprawozdanie z Działalności Zarządu za rok 1928, Macierz Szkolna, Gdańsk 1929.
„Die Presse” 1 XI 1911, nr 257.
„Echo Gdańskie” nr 1 z 2 I 1926; nr 20 z 26 I 1926; nr 31 z 9 II 1926; nr 33 z 11 II 1926; nr 66 z 22 III 1926; nr 85 z 14 IV 1926; nr 86 z 15 IV 1926; nr 87 z 16 IV 1926; nr 88 z 17 IV 1926; nr 100 z 1 V 1926.
„Gazeta Bydgoska” 25 X 1923, nr 245.
„Gazeta Gdańska” nr 14 z 19 I 1923; nr 67 z 23 III 1923; nr 69 z 25 III 1923; nr 109 z 17 V 1923; nr 87 z 15 IV 1930, nr 139 z 21 VI 1930, nr 120 z 29 V 1931; nr 235 z 24 XI 1931; nr 153 z 7 VII 1932, nr 188 z 23 VIII 1934, nr 206 z 7 IX 1937.
„Gazeta Gdańska. Gazeta Morska” nr 34 z 13 III 1929, nr 189 z 18 IX 1929.
„Gazeta Gdańska. Echo Gdańskie” 20 XI 1926, nr 268.
„Gdańsk Letnica: historia i nowy początek”, pod red. Z. Drzała, Gdańsk Letnica 2019.
„Pielgrzym” 18 VI 1938, nr 73.
„Słowo Pomorskie” z 6 VII 1927, nr 151.
Gdańsk Letnica: historia i nowy początek, red. Zbigniew Drzała, Gdańsk Letnica 2019.
Kozłowski Narcyz, Organizacja polskiego nauczycielstwa w Wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939. Losy Polaków nauczycieli w Gdańsku w okresie II wojny światowej, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” 1979, nr 25.
Stachnik Richard, Die katholische Kirche in Danzig, Münster 1959.
Stachnik Richard, Danziger Priesterbuch 1920–1945; 1945–1965, Bonn 1965.
Samerski Stefan, Die katholishe Kirche in der Freien Stadt Danzig 1920–1933. Katholizismus zwischen Libertas und Irredenta, Köln–Weimer–Wien 1991.
Stępniak Henryk, Ludność polska w Wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939, Gdańsk 1991.
Toczek Piotr, Działalność Polskich Organizacji Katolickich w Wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939, „Studia Gdańskie” 1980, t. 4.
Nocny Waldemar, Letnica, Gdańsk 2011.
