MILSKI BERNARD, działacz gdańskiej Polonii, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
BERNARD ZYGMUNT MILSKI (16 VIII 1856 Poznań – 24 I 1926 Poznań), wydawca, drukarz, patron gdańskiej ulicy. Syn pochodzącego z rodziny szlacheckiej i wydziedziczonego Wincentego Karola (12 I 1816 Gniezno – 19 XI 1890 Poznań), uczestnika powstania 1848, szewca, oraz Martyny z domu Stańczewskiej, po pierwszym mężu Janer. W 1872 usunięty z seminarium nauczycielskiego na Śródce w Poznaniu za udział w strajku przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim. Pracował jako drukarz w „Dzienniku Poznańskim”, od 1887 właściciel i wydawca „Tygodnika Przemysłowego”.
Od 15 III 1891 w Gdańsku, od 2 kwietnia wydawał pierwsze polskie pismo „Gazetę Gdańską” (wydał w sumie 1443 numery tego pisma). Posiadał początkowo drukarnię i księgarnię w wynajętych skromnych pomieszczeniach po drukarni Carla Richarda Schrotha przy Frauengasse 37 (ul. Mariacka), od 1 IV 1892 przy Breitgasse 56 (ul. Szeroka), po wymówieniu lokalu przez nowego właściciela domu (kupca Adolfa Schulza, mieszkającego przy Sandgrube 6/8 (ul. Rogaczewskiego)), od 1 IV 1898 przy Vorstädtischer Graben 49 (ul. Podwale Przedmiejskie). Wydrukował w Gdańsku ponad 50 polskich książek (między innymi Trylogię (w skróconej wersji) i Krzyżaków (w popularnej przeróbce), wygrał wytoczony mu za to proces przez mającą prawa do dzieł Henryka Sienkiewicza krakowską firmę Geberthner i Spółka). Zainicjował powstanie w Gdańsku Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” (1891) i Towarzystwa Ludowego „Jedność” w Oliwie (1892). Z jego inicjatywy 17 XII 1894 odbyło się spotkanie założycielskie nadmotławskiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, którego został skarbnikiem i kronikarzem. Należał do działającego w Gdańsku–Siedlcach Towarzystwa „Oświata” (od chwili założenia w 1896). Szykanowany był przez władze niemieckie, które wytoczyły mu w Gdańsku 12 procesów. 18 II 1901 odsprzedał „Gazetę Gdańską” wraz z drukarnią i księgarnią adwokatowi Józefowi Marianowi Palędzkiem, zarządzał nimi do 1 kwietnia, po czym powrócił do Poznania. Wydawał tam gazetę „Goniec Wielkopolski”, prowadził księgarnię nakładową, był między innymi współzałożycielem polskiego Związku Zakładów Graficznych i Wydawniczych.
Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy od 3 XI 1880 z Bronisławą z domu Witkowską (zm. 25 III 1900), z którą miał synów Tadeusza (23 X 1881 – 30 III 1944), Wincentego (1886–1930), Bolesława i Macieja oraz córki Zofię (1884–1938) zamężną za malarza Witolda Cypriana Bielińskiego (1877–1944), Marię (ur. 1887), Pelagię i Helenę. Po raz drugi żonaty był od 25 VI 1901 z Teklą z domu Schultz (1875 – 1938 Poznań), z którą miał syna Lutosława Bernarda (7 VIII 1904 – 4 VIII 1974 Poznań) oraz córki Bognę Stanisławę (27 III 1902 Poznań – 13 VI 1985 Poznań), śpiewaczkę, zamężną za Edwarda Piotra Schechtela (13 X 1886 Kołomyja – 24 V 1957 Poznań), profesora rolnictwa, ichtiologia, Wandę Janinę (1911–1944) i Katarzynę Ludomirę (16 IV 1917 – 16 VII 1949 Poznań) zamężną Żebrowską.
Pochowany wraz z drugą żoną na poznańskim cmentarzu św. Wojciecha, na stoku tamtejszej Cytadeli, z grobowcem odbudowanym przez miasto po zniszczeniu w czasie wyzwolenia miasta w lutym 1945. Od 14 VI 1982 patron ulic w Gdańsku- Chełmie. 4 III 1984 na budynku jego drukarni przy ul. Mariackiej 37 odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową.
Bibliografia:
Romanow Andrzej, Milski Bernard Zygmunt, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, Gdańsk 1997, s. 225-226.
Szews Józef, Patriotyczne organizacje polskiej młodzieży gimnazjalnej i akademickiej w Gdańsku w latach 1906–1920, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne”, t. 20, 1977, nr 24, s. 67–96.
