OELHAF JOACHIM, lekarz, profesor Gimnazjum Akademickiego
| < Poprzednie | Następne > |
JOACHIM OELHAF (Olaff) (12 XII 1570 Gdańsk – 20 IV 1630 Gdańsk), lekarz, profesor gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Syn gdańskiego kupca Joachima (zm. 1580 Gdańsk) i poślubionej w 1568 Elisabeth Bartsch, brat m.in. Andreasa, stryj Petera Oelhafa. W czerwcu 1583, podobnie jak wcześniej (1580) brat, zapiasny został do Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku. Jako stypendysta gdańskiej Rady Miejskiej od 1588 studiował w Wittenberdze i Altdorfie, gdzie w w 1593 uzyskał doktorat z medycyny. Jako dowód pilności w nauce przesyłał do Gdańska swoje publikacje, m.in. w 1591 z Wittenbergii napisany w grece panegiryk, dedykując go m.in. rajcy i burgrabiemu Georgowi Mehlmannowi i ławnikowi Mathiasowi Suchtenowi, w 1593 tekst swojej dysputy odbytej w Altdorfie w maju tego roku pod kierunkiem Nicolausa Taurellusa (1547–1606) o naturalnych władzach (facultates) ciała ludzkiego, omawiającej układ pokarmowy, krwionośny, płciowy, kwestie rozwoju płodu .
W latach 1594–1595 przebywał na dworze króla polskiego Zygmunta III Wazy, gdzie skorzystał z doświadczeń nadwornego medyka Jana Baptysty Gemmy. Dzięki stypendium gdańskiej Rady Miejskiej kontynuował studia w Lejdzie, od 1597 w Padwie i Montpellier, gdzie w 1600 otrzymał stopień doktora filozofii. W 1602 objął stanowisko fizyka (lekarza) miejskiego w Gdańsku ( fizycy miejscy), zdobył uznanie w mieście pełną poświęcenia działalnością w tym roku podczas wielkiej epidemii dżumy, w wyniku której zmarło około 16 000 gdańszczan.
W 1603 został profesorem anatomii i medycyny w Gimnazjum Akademickim ( Katedra Anatomii), w 1607 został seniorem miejskich lekarzy. Jego prestiż podnosiły odwiedziny u niego króla Zygmunta III Wazy podczas jego pobytów w Gdańsku, otrzymał godność lekarza królewskiego.
Zajmował się anatomią i fizjologią, opierając badania na dokonywanych oględzinach i sekcjach zwłok. W kronice Eberharda Böttischera pod 1605 niezbyt jasno odnotowano przeprowadzenie przez niego badań głowy mężczyzny, sekcji nie budzących wątpliwości dokonał trzech: pierwszą z nich była sekcja zwłok dziecka z patologią wątroby (rok nieznany), drugą w 1609 sekcja zwłok gdańskiego uczonego Bartholomaeusa Keckermanna, wykazująca, iż powodem jego śmierci był zawał serca. Trzecią była – przeprowadzona 28 II 1613 w Gimnazjum Akademickim, w małym refektarzu zespołu pofranciszkańskiego – pierwsza w tej części Europy publiczna sekcja zwłok zmarłego zaraz po urodzeniu w Pruszczu Gdańskim, w rodzinie szewca Bartholomausa Kropa, noworodka płci męskiej z zespołem wad mnogich (matka Anna urodziła 27 II 1613 trojaczki, dwie córeczki zmarły 1 i 2 marca). Wyniki tej ostatniej sekcji jeszcze w tym samym roku opublikował w Gdańsku (Foetus Monstrosus In Pago Prust Territorii Dantiscani (Potworny płód w wiosce Prust na terytorium Gdańska)), dzięki czemu, także poprzez przedruki w pismach innych lekarzy, stała się ona znana w ówczesnym świecie medycznym. Podczas zajęć ze studentami sekcje przeprowadzał głównie na rybach. Zainteresowany botaniką, na miejskich wałach założył mały ogródek służący celom medycznym. Był m.in. autorem traktatu o fizjologii i anatomii (Trias problematum physiologicorum, 1615). Jednym z czołowych jego osiągnięć była też monografia o dżumie De seminario pestilenti... (O nasieniu zarazy..., 1626), wskazująca na nieznane wcześniej powody rozprzestrzeniania się jej w organiźmie człowieka.
19 II 1602 poślubił Annę, córkę Nicolausa Haveradta, ławnika i rajcy gdańskiego, ponownie ożenił się 13 VI 1619 z Anną, córką Johanna Trunk, rajcy malborskiego. Miał liczne potomstwo, trzech jego synów działało bądź na Tajwanie, bądź w Afryce. Z pierwszego małżeństwa doczekał się:
1/ Joachima (26 II 1603 Gdańsk – 4 XI 1690 Halle), w czerwcu 1618 zapisanego do Gimnazjum Akademickiego, 8 IX 1623 zapisanego na uniwersytet w Królewcu, po studiach doktora obojga praw i ławnika w Halle.
2/ Nicolausa.
3/ Constantina (chrzest 9 XII 1605 – pochowany 4 XII 1608).
4/ Lorentza (pochowany 16 VIII 1660, w wieku 53 lat).
5/ Daniela (chrzest 30 X 1608 – pochowany 27 III 1671), zapisanego w czerwcu 618 do Gimnazjum Akademickiego, żonatego od 18 IX 1635 z Elisabeth, córką burmistrza Daniela Falckego, po raz drugi w 1646 z Folrentyną, siostrą burmistrza Gabriela Krumhausena, zmarłą jeszcze w roku ślubu (życzenia weselna dla młodej pary i wiersz żałobny po śmierci Florentiny napisał kantor kościoła NMP i nauczyciel szkoły mariackiej Georg Bernhardi, z wierszami żałobnymi pośpieszyli też Paul Cervinius i Joachim Debbert), po raz trzeci od 7 IX 1653 z Concordią (1636–1707), córką Winholda Conrada, która jako wdowa wyszła za mąż 8 V 1672 za sekretarza miasta Gdańska Johanna Kolkowa.
6/ młodo zmarłego Friedricha (chrzest 13 XII 1609).
7/ Hansa (31 X 1612 – 1651), w 1630 studenta w Jenie, kupca działającego w Indiach Wschodnich, od ślubu w kościele NMP 2 III 1638 żonatego z Eisabethą, córką Hansa Krause.
8/ Anny (chrzest 18 I 1611 – pochowana 29 X 1676 w kościele NMP), od ślubu 13 XII 1630 w kościele św. Piotra i Pawła żony wdowca Heinricha Marquardta (ur. 1603), zapewne matki duchownego Gabriela Marquarda.
9/ Euphrosiny (chrzest 1 XI 1613).
10/ Corduli (chrzest 31 V 1615 – pochowana w kościele NMP 9 XI 1685), od ślubu 20 V 1642 w kościele św. Piotra i Pawła żony Hansa Behma (zm. 1647 w wieku 64 lat), po raz drugi zamężnej w kościele NMP 9 VIII 1648 z wdowcem Danielem Krause (ur. 1612 zm. w wieku 71 lat).
Z drugiego małżeństwa ojciec:
11/ Jacoba (chrzest 5 IV 1620), 1635 zapisanego do Gimnazjum Akademickiego, następnie działającego na Formozie na Tajwanie.
12/ Johanna Ernsta (pochowany w kościele NMP 3 I 1661, w wieku 32 lat).
13/ Davida (chrzest 14 VII 1630), studenta w Królewcu w 1647, Jenie w 1648, Lipsku w 1652 i Lejdzie w 1653, zmarłego na Przylądku Dobrej Nadziei w Afryce.
14/ młodo zmarłej Elisabethy (chrzest 22 IX 1621).
15/ Anny Marii (chrzest 27 XI 1622 – 1651), od ślubu w kościele NMP 30 V 1644 żony Dirka Klampa (zm. 1654).
16/ Catheriny (chrzest 4 V 1625), od ślubu w kościele NMP 7 X 1646 żony Johanna Bournetta (Benneta, Borneta), matki Thomasa (zm. 1720), pastora anglikańskiego w Gdańsku.
Zmarł w wyniku zarażenia się od pacjentów szerzącą się w Gdańsku zarazą, choć wcześniej książę Albrecht Stanisław Radziwiłł zwracał się z prośbą do gdańskiej Rady Miejskiej by ta nie powierzała mu zadania leczenia ubogich zadżumionych. Pochowany w kościele Najświętszej Marii Panny. Żegnał go utworem żałobnym m.in. Michael Albinus.
4 VI 2011 jego imię otrzymał gdański tramwaj Pesa Swing 120NaG nr 1029
Bibliografia:
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 1, Leipzig 1910, s. 274.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 36, 41, 106.
Pelczar Marian, Oelhaf Joachim, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 23, 1978, s. 580–581.
Szafran Przemysław, Oelhaf Joachim, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. III, Gdańsk 1997, s. 347–348.
Szarszewski Adam, Oelhaf Joachim, w: Joachim' Oelhaf i jego następcy, red. Adam Szarszewski i Bartłomiej Siek, Gdańsk 2013, s. 33–41.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 342.
