POKUTNICE
| < Poprzednie | Następne > |
POKUTNICE. Stowarzyszenie kobiet pokutujących, założone najprawdopodobniej w 1. połowie XIV wieku w rejonie kościoła św. Brygidy, obok źródełka zwanego Studzienką Panny Maryi (Marienbrunn), któremu przypisywano cudowne właściwości i wiązano z nim kult Matki Boskiej. Pokutnice, kobiety ubogie, chore i tzw. upadłe, z Gdańska i okolic, osiedliły się wokół kaplicy św. Marii Magdaleny (stąd mylne nadawanie im miana magdalenek). Pozostawały bez nadzoru duchownych oraz określonych reguł, pod luźną opieką proboszczów kościoła św. Katarzyny (i bractw tam działających). W 1374, w drodze z Rzymu do Vadsteny (Szwecja), w kaplicy pokutnic dwa tygodnie spoczywał sarkofag z relikwiami św. Brygidy Birgersdotter (tzw. Szwedzkiej).
Dopiero w 1390 unormowano stosunki prawno-własnościowe dotyczące gruntu zajmowanego przez pokutnice. W 1392 otrzymały specjalny odpust od biskupa włocławskiego Henryka (księcia legnickiego); udzielany wszystkim osobom wspomagającym stowarzyszenie; w 1394 na polecenie papieża biskup zatwierdził wspólnotę i udzielił zgody na budowę klasztoru z kaplicą. 24 VII 1394 wielki mistrz Konrad von Jungingen zatwierdził stan posiadania pokutnic, uwolnił od czynszów na rzecz komtura gdańskiego, a osiedle przekształcił w szpital pod zarządem proboszcza kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Szpital otrzymał prawo zbierania jałmużny na terenie państwa krzyżackiego, prawo połowu ryb w Kanale Raduni na Starym Mieście. Pokutnice utrzymywały się też z wykonywania usług (np. pranie za opłatą bielizny z zamku). 8 VIII 1394 w części kościelnych postanowień zatwierdził powyższe biskup włocławski, z dodatkowymi odpustami i udziałem w dziesięcinach kościoła św. Katarzyny.
W 1396 szpital przekształcono w klasztor brygidek. Część pokutnic przeszła do brygidek, część utrzymała odrębność, podkreślając bezprawność dokonanego przekształcenia; brygidki z kolei broniły się przed przyjmowaniem kobiet o wątpliwej reputacji. Spór między brygidkami a pokutnicami rozgorzał w 1402 i był rozważany nawet na soborze w Konstancji (1415). Ostatecznie w 1467 dekretem biskupa włocławskiego Jakuba z Sienna szpital pokutnic trwale oddzielono od klasztoru brygidek i uposażono osobnymi dochodami. Otrzymał między innymi wieś Kiełpinek, trzy czwarte łąk Mniszki, prawo do drewna z lasów klasztornych. W 1475 pokutnice pozyskały osiem łanów w Jasieniu. Po raz ostatni wspomniano o nich w 1494. Stowarzyszenie nie przetrwało religijnych zaburzeń doby reformacji. Śladem po działalności pokutnic w XVII i XVIII wieku był szpital funkcjonujący w zespole klasztoru brygidek.
