POMERANIA, miesięcznik społeczno-kulturalny

„POMERANIA”, miesięcznik społeczno-kulturalny, pismo Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego (ZKP). Z siedzibą w Gdańsku przy ul. Korzennej 33/35 (styczeń 1963 – grudzień 1969), Długim Targu 8/10 (styczeń 1970 – grudzień 1990), Targu Drzewnym (styczeń 1991 – kwiecień 1993), od maja 1993 przy ul. Straganiarskiej 21-22 (Dom Kaszubski).

Czasopismo ukazało się po raz pierwszy w marcu 1963 (numer styczeń-luty) pod nazwą „Biuletyn Zrzeszenia Kaszubskiego”. Nowy tytuł miał wypełnić lukę po dwutygodniku „Kaszëbë”, który z przyczyn niezależnych od organizacji przestał się ukazywać kilka miesięcy wcześniej. W pierwszym roku wydane zostały jedynie trzy numery pisma w nakładzie 300 egzemplarzy, drukowanego techniką rotaprintową. Redaktorką pierwszych trzech „Biuletynów” (styczeń-luty, marzec-kwiecień, grudzień), była Izabella Trojanowska, dziennikarka i pisarka zajmująca się problematyką Kaszub i Pomorza. Brak ustabilizowanej sytuacji finansowej i organizacyjnej spowodował, że w 1964 nie opublikowano żadnego numeru „Biuletynu”.

W 1965 redaktorem naczelnym został Wojciech Kiedrowski (1965 –1968 i ponownie 1972–1989), a pismo zmieniło nazwę na „Biuletyn Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego”, co nawiązywało do nowej, rozszerzonej nazwy organizacji ZKP. Przez kolejne lata „Biuletyn” wydawany był jako dwumiesięcznik, choć z uwagi na sytuację finansową i polityczną nie zawsze udawało się zachować druku.

W 1969, za sprawą ówczesnego redaktora naczelnego Stanisława Pestki (1969-1972) na okładce pisma pojawił się tytuł „Pomerania” (nr 2 /29/ w nakładzie 1500 egzemplarzy). Nowa nazwa, nawiązująca do łacińskiej nazwy Pomorza, najtrafniej oddawała to, do czego dążył nie tylko zespół redakcyjny, ale również władze ZKP. „Pomerania” stała się pismem regionalnym, którego głównym tematem stała się szeroko rozumiana problematyka pomorska. Na łamach pisma podejmowano również tematy związane z bieżącą działalnością ZKP oraz jego oddziałów. Nie brakowało również wątków związanych z regionalizmem, historią i kulturą Kaszub i Pomorza. W 1975 nastąpiło przejście z rotaprintu na druk typograficzny, w 1979 pismo zaczęło się ukazywać w cyklu miesięcznym (od nr 1/84/), choć założony harmonogram z uwagi na panującą w kraju sytuację gospodarczą i polityczną czasami nie był dotrzymywany.

Z uwagi na aktywność dziennikarzy „Pomeranii” w wydarzeniach Sierpnia ’80 i uczestnictwo w życiu opozycyjnym w kolejnych miesiącach, po wprowadzeniu stanu wojennego (13 XII 1981) redakcja otrzymała zakaz wydawania pisma. Tytuł ponownie pojawił się w lutym 1983 jako numer podwójny, styczeń-luty (nr 1–2 /117–118/), a od nr 3 /119/ już stale, w cyklu miesięcznym, wyjątek stanowi łączony numer lipcowo-sierpniowy.

W warunkach ograniczonej swobody wypowiedzi „Pomerania” starała się kreować wzory nowoczesnego regionalizmu. Na jej łamach promowano idee samorządności i obywatelskiej odpowiedzialności za losy małej ojczyzny. Przedstawiano też historię Pomorza Gdańskiego, nie pomijając przy tym bolesnych tematów. Po zmianie ustroju, po 1989, na łamach „Pomeranii” wiele miejsca poświęcano kwestiom tożsamości, nie tylko Kaszubów, ale również Kociewiaków, Borowiaków i innych grup etnicznych, o których w Polsce Ludowej nie chciano wspominać. Od stycznia 2007 stałym dodatkiem (publikowany w roku szkolnym – od września do czerwca) jest kaszubskojęzyczny dodatek edukacyjny „Najô Ùczba” pod redakcją Aleksandry Dzięcielskiej-Jasnoch. Od stycznia 2012 w formie odrębnego zeszytu dołączany jest kwartalnik literacki „Stegna” pod redakcją Dariusza Majkowskiego. Na łamach „Pomeranii” ukazują się zarówno polskie, jak i kaszubskojęzyczne artykuły, co stanowi bardzo ważny wkład pisma w propagowanie języka i kultury kaszubskiej. Spektrum tematów, jakie publikowane są na stronach miesięcznika jest bardzo szerokie – oprócz komentowania bieżących spraw związanych z kaszubszczyzną – dotyczy również kultury, historii, literatury, muzyki, a także spraw gospodarczych istotnych dla regionu. Jeden z cyklów nosi nazwę „Gdańsk mniej znany”, który opisuje najważniejsze miejsca i inicjatywy, jaki oferuje stolica województwa.

Na łamach „Pomeranii” publikowali/ publikują m.in. Lech Bądkowski, Gerard Labuda, Edward Breza, Tadeusz Bolduan, Jerzy Treder, Anna Łajming, Kazimierz Ostrowski, Jan Drzeżdżon, Jerzy Samp, Bolesław Fac, Janusz Kowalski, Donald Tusk, Jan Wyrowiński, Paweł Huelle, Stanisław Janke, Józef Borzyszkowski, Tadeusz Linkner, Bogusław Breza, Piotr Dziekanowski, Tomasz Fopke, Andrzej Busler, Piotr Adamkowicz.

Od 1985, z inicjatywy ówczesnego redaktora naczelnego Wojciecha Kiedrowskiego, kolegium redakcyjne i zespół redakcyjny przyznaje „Skry Ormuzdowe”. Nagroda wręczana jest za szerzenie wartości zasługujących na publiczne uznanie, pasje twórcze, propagowanie kultury kaszubskiej i innej pomorskiej, działania bez rozgłosu, przezwyciężanie trudnych środowiskowych warunków oraz w za społeczne inicjatywy w dziedzinie kultury. W 2014 „Pomerania” uhonorowana została Medalem Księcia Mściwoja II za wieloletnie efektywne promowanie na wysokim poziomie edytorskim kultury kaszubsko-pomorskiej, niezmiernie ważnej dla umacniania tożsamości naszego regionu, a także tradycji historycznych Gdańska i Pomorza. We wrześniu 2025 ukazał się 600. numer. SL

Redaktorzy naczelni 1963–2025

Izabella Trojanowska	1963	od nr 1 do nr 3
Wojciech Kiedrowski	1965–1969	od nr 1/4/ do nr 1/21/
Stanisław Pestka	1969–1972	od nr 2/22/ do nr 4/47/
Wojciech Kiedrowski	1972–1989	od nr 5-6/48-49/ do nr 12/200/
Stanisław Pestka	1990–1994	od nr 1/201/
Cezary Obracht-Prondzyński	1994–2000	od nr 12/260/ do nr 1/322/
Krystyna Puzdrowska /z-ca red./	2000	od nr 2/323/ do nr /324/
[[SZCZESIAK EDMUND, dziennikarz, reporter | Edmund Szczesiak]	2000–2002
Krystyna Puzdrowska /z-ca red./	2002	od nr 10-11 /355-356/ do nr 12 /357/
Artur Jabłoński	2003–2004	od nr 1-2/358-359/ do nr 12/375/
Iwona Joć	2004–2010	od nr 1/376/ do nr 5/420/
[[SZCZESIAK EDMUND, dziennikarz, reporter | Edmund Szczesiak]	2010–2012	od nr 6/421/ do nr 12/449/
Dariusz Majkowski	2012–2016	od nr 1/450/ do nr 12/504/
Sławomir Lewandowski	2017–	od nr 1/505/
SL