POZA UKŁADEM, pismo
| < Poprzednie | Następne > |
„POZA UKŁADEM” (PU), gdańskie pismo opozycyjne wydawane w latach 1984–1986 i w 1989 w podziemiu oraz w 1990–1997 oficjalnie przez Joannę Dudę-Gwiazdę i Andrzeja Gwiazdę oraz ich współpracowników. Stanowiło kontynuacją pisma „Skorpion”, którego trzy numery ukazały się w 1982. Od stycznia 1984 do 1986 wydano dziesięć numerów PU. Redakcją kierowała Joanna Duda-Gwiazda, współpracowali z nią między innymi Stefan Adamski, Stanisław Kowalski, Karol Krementowski, Ewa Kubasiewicz i Wiesława Kwiatkowska. Początkowo drukiem zajmowali się pracownicy Gdańskich Zakładach Elektronicznych „Unimor”: Zdzisław Szydłowski, Maria Litwinowicz, Alicja Kwiatkowska, Elżbieta Knot i Renata Obolewicz. Matryce drukarskie dostarczyła Joanna Duda-Gwiazda, druk odbywał się na powielaczu w mieszkaniu Renaty Obolewicz w Gdańsku- Przymorzu. Niekiedy pismo drukowano na terenie położonego przy ul. Wileńskiej sadu owocowego należącego do Karola i Teresy Krementowskich.
Jednym z punktów kolportażu PU było mieszczące się przy ul. Białej mieszkanie Urszuli i Stanisława Kowalskich, rodziców Magdaleny Czachor i teściów Marka Czachora, którzy także współpracowali z PU. W wydawaniu PU pomagali też w tym czasie mieszkający na tej samej ulicy Stefania i Jerzy Orchowscy.
Począwszy od numeru szóstego (1985) drukiem PU zajęła się Solidarność Walczącą Trójmiasto. Od tego momentu pismo drukowane było przez Andrzeja Kołodzieja, Ewę Klisz, Jerzego Kanikułę, Jacka Parzycha oraz Małgorzatę i Romana Zwiercanów, w późniejszym okresie przez Piotra Komorowskiego, Jędrzeja Terlikowskiego i Daniela Trapkowskiego. Nakład pierwszej edycji PU wynosił kilkaset egzemplarzy, objętość poszczególnych numerów wahała się od ośmiu do 14 stron formatu A4 lub A5. Pismo drukowano na powielaczu i offsecie. Ostatni numer pierwszej edycji ukazał się wiosną 1986, po czym pismo zawiesiło swoją działalność na niemal trzy lata. Po reaktywacji PU w styczniu 1990 Joanna i Andrzej Gwiazdowie wydawali je własnym sumptem w nakładzie od 1.000 do 4.000 egzemplarzy.
Pismo skupiało się na bieżącej problematyce społeczno-politycznej i było opozycyjne zarówno w stosunku do władz PRL jak do kierownictwa podziemnej „Solidarności” i jej przywódcy Lecha Wałęsy. Stałym elementem publicystyki PU były informacje o represjach wobec działaczy opozycyjnych i losie osób więzionych za przekonania. Początkowo pierwsza edycja pisma zawierała poglądy zbliżone do poglądów wyrażanych przez środowisko byłych działaczy KSS „KOR”. W połowie lat 80. XX wieku drogi redakcji PU i środowiska „KOR” definitywnie się jednak rozeszły. W 1989 redakcja PU znalazła się w opozycji do władz PRL i tej części solidarnościowej opozycji, która zdecydowała się uczestniczyć w negocjacjach przy „okrągłym stole”. W latach 90. XX wieku PU skupiło się na komentowaniu bieżących wydarzeń politycznych, ocenie społecznych kosztów dokonującej się w kraju transformacji ustrojowej, a także na tematyce historycznej i ekologicznej. Większość tekstów do drugiej edycji pisma pisali Joanna i Andrzej Gwiazdowie.
