ROWEDER IWO, przeor klasztoru w Oliwie, proboszcz
| < Poprzednie | Następne > |
IWO ROWEDER (Rohweder, Rhoweder, Rowetter, Rohvetter, Rhowederh, Rowedder) (chrzest 17 II 1699 Braniewo – 29 V 1765 Łęgowo), proboszcz kościoła św. Walentego w Matarni, przeor klasztoru cystersów w Oliwie, proboszcz w Łęgowie koło Pruszcza (Gdańskiego). Drugi z ośmiorga dzieci mistrza szewskiego Matthaeusa (Mateusza) i jego żony Elisabeth. Jeden z jego braci, Jan (1696 Braniewo – 2 II 1757 Nowe nad Wisłą), od 1707 uczeń Kolegium Jezuitów w Braniewie, wstąpił do bernardynów i przyjął imię zakonne Piotr, drugi, Piotr (1704 Braniewo – 2 VIII 1775 Złoczew, powiat Sieradz), również uczeń braniewskiego Kolegium Jezuickiego, także bernardyn, przyjął imię Anastazy (Atanazy).
Na chrzcie otrzymał imię Mateusz, po ojcu. Z rodzinnego domu wyniósł znajomość języków niemieckiego i polskiego, a z braniewskich szkół (najpierw elementarnej, tzw. trywialnej, a od 4 VIII 1709 Kolegium Jezuickiego) – łaciny. W trakcie jego nauki Kolegium kilkakrotnie zamykano z powodu epidemii dżumy (po raz pierwszy już w listopadzie 1709). Angażował się w działalność teatru szkolnego (zwłaszcza w spektakle religijne), studiował książki o podobnej tematyce, m.in. hagiografię św. Oliwii z Anagni. Na wieść o sprowadzeniu (w 1703) przez opata Michała Hackiego jej relikwii do oliwskiego klasztoru cystersów, który odwiedził wraz z matką, w 1717 wstąpił właśnie do zakonu cystersów. W 1718 złożył profesję na ręce opata Kazimierza Benedykta Dąbrowskiego, przyjął imię zakonne Iwo (Yvo) – obierając za swojego patrona biskupa Iwo Odrowąża, fundatora klasztoru cysterskiego w Mogile pod Krakowem, a w testamencie z 17 kwietnia tego roku ustalił klasztor jako spadkobiercę wszystkich swoich dóbr.
Nowicjat odbył w klasztorze w Oliwie, po czym został wysłany do klasztoru w Mogile pod Krakowem, gdzie przez kilka lat uczył się w kolegium prowincjonalnym. W 1726 otrzymał święcenia kapłańskie. Po ukończeniu edukacji w 1728 mianowany został tamże podprzeorem, kontynuował studia doktoranckie, zostając doktorem teologii.
Od 29 I 1732 do 14 IV 1734 wikariusz w podgdańskiej Matarni. W czasie wojny w 1734 (zob. oblężenie Gdańska w 1734), w lutym, na polecenie opata, który wystarał się dla niego o przepustkę i zwolnienie ze służby wojskowej, pozostał w Matarni, w kwietniu zwolniony został z obowiązków i posłany do Koszalina. Został tam spowiednikiem rodziny podkanclerza litewskiego, księcia Michała Fryderyka Czartoryskiego. Powrócił po czterech tygodniach do klasztoru, choć do lutego 1736 wielokrotnie podróżował między Koszalinem, Gdańskiem i Oliwą. 27 II 1736 został proboszczem w Matarni i był nim do 1738. Równolegle sprawował też funkcje zakonne, m.in. w 1737 bursariusza, sekretarza prowincji i „procurator causarum” (rzecznik spraw). Poproszony był także, by katechizować i wychowywać przebywających w Gdańsku nastoletnich synów wojewody mazowieckiego, Stanisław Poniatowskiego: Stanisława Augusta (później ostatniego króla Polski) oraz jego braci Andrzeja i Michała.
3 III 1738 mianowany został przez opata Franciszka Mikołaja Zaleskiego przeorem oliwskim i już 26 marca obaj udali się do głównej siedziby cystersów w Citeaux (Francja), m.in. po potwierdzenie jego doktoratu z teologii oraz po zgodę na ustanowienie w Oliwie kultu św. Oliwy z Anagni (czego nie udało się dokonać opatowi Michalowi Hackiemu po sprowadzeniu jej relikwii). Kult uroczyście zainaugurowano 6 VI 1739 w kościele klasztornym i sąsiednim kościele św. Jakuba. 14 IX 1739 otworzył w klasztorze oliwskim Akademię Filozoficzno-Teologiczną, która przez 44 lata kształciła cystersów zarówno miejscowych, jak i pelplińskich. 7 IX 1749 powołany został do głoszenia kazań w języku polskim w kaplicy Mariackiej w Oliwie (część zachodniego skrzydła klasztoru, efekt ostatniego etapu odbudowy tegoż po zniszczeniach 1577, z fundacji opata Dawida Konarskiego, ukończona ok. 1600, funkcjonalnie połączona z kościołem – a nie z klasztorem – w 2011).
Od 14 V 1739 brał udział w pertraktacjach miasta Gdańska z klasztorem o przedłużenie umowy dotyczącej Szańca Zachodniego (wygasającej w 1740, odnowionej 31 VIII 1739). 1 I 1750 przywrócił dawne prawo wyszynku dla gospody na Zaspie i jednocześnie postanowił, by część wódki była do niej sprowadzana z apteki klasztornej. W 1750 był autorem statutu dla istniejącego od 1674 cechu młynarzy z terenu Oliwy, zatwierdzonego przez króla 2 października tego roku. Obowiązki przeora pełnił do sierpnia 1754.
20 X 1741 oddelegowany został jako zarządca parafii Łęgowo i Różyny. Z jego polecenia wybudowano w 1746 nowy kościół w Różynach (murowany, w miejsce drewnianego) i wyremontowany od 1748 kościół łęgowski wyposażył w sprzęty i paramenty liturgiczne. W 1744 własnym kosztem wybudował nową plebanię, przytułek dla biednych, dziewięć chałup czynszowych oraz stodołę, oborę i spichlerz, a także szkołę parafialną, zobowiązując jednocześnie społeczności Łęgowa i Skowarcza do zrekompensowania w ciągu trzech lat jemu lub konwentowi sumy 800 pruskich guldenów; stosowne oświadczenie podpisali m.in. sołtysi obu wsi. Dodatkowo, z kościoła w Oliwie, w którym zaczęto wprowadzać ołtarze kamienne, przeniósł do Łęgowa stare, drewniane ołtarze (zachowane), wraz z umieszczonym w ołtarzu głównym obrazem Matki Bożej Rokitniańskiej. Ogrodzony murem cmentarz wokół łęgowskiego kościoła św. Mikołaja miał również część przeznaczoną dla wyznawców religii innych niż katolicka. Ze względu na obowiązki przeora, ustanowił etat wikariusza, zastępującego go w parafii w sprawowaniu posługi liturgicznej i duszpasterskiej.
Założył w Łęgowie Bractwo Różańcowe, dla którego dekret założycielski 12 III 1750 wydał generał dominikanów Hiszpan Tomás Ripoll. Uroczystości założenia Bractwa przewodniczył 15 VIII 1750 przeor dominikanów z Gdańska Antoni Lange, on zaś utworzył fundację Bractwa i ofiarował 1000 florenów na cosobotnie Msze święte. Jego zasługi docenił biskup Walenty Aleksander Czapski i nadał mu 21 II 1751 tytuł „proboszcza”, który miał przysługiwać wszystkim jego następcom w Łęgowie.
Był autorem m.in. roczników klasztoru oliwskiego z lat 1733–1740 (Annales hujus Monasteri B.M. de Oliva ab anno 1733–40). Pochowany w kościele w Łęgowie, w portyku pod dzwonnicą, w grobowcu, który przygotował dla siebie 10 lat wcześniej, nad którym ułożono płytę nagrobną z inskrypcją (treść znana z wpisu do księgi zmarłych parafii łęgowskiej). 29 V 2009, za sprawą ks. Grzegorza Rafińskiego, kustosza Sanktuarium Matki Bożej Łęgowskiej Królowej Polski Orędowniczki Pokoju, odbył się jego powtórny, symboliczny pogrzeb. W 2011 biskup gdański rozpoczął proces informacyjny w sprawie świątobliwości jego czynów (początek procesu beatyfikacji).
Bibliografia:
Iwicki Zygmunt, Iwo Roweder, w: tegoż, Konwent oliwski 1186–1831, Gdańsk–Pelplin 2010, s. 406–416.
Iwicki Zygmunt, Święta Oliwa z Anagni Wprowadzenie jej kultu w Oliwie, Pelplin 2013, s. 22, 29, 42–43, 55.
Iwo Roweder. Życie dla Boga i dla bliźnich, red. Grzegorz Rafiński, Pelplin 2012.
Iwo Roweder (1699–1765) i jego myśli spisane przy świetle lampy, t. I, red. Grzegorz Rafiński, Pruszcz Gdański 2020.
