SOCIETAS LITTERARIA CUIUS SYMBOLUM VIRTUTIS ET SCIENTIARUM INCREMENTA
| < Poprzednie | Następne > |
SOCIETAS LITTERARIA CUIUS SYMBOLUM VIRTUTIS ET SCIENTIARUM INCREMENTA, pierwsze towarzystwo naukowe w Gdańsku, powstałe 23 X 1720. Założone przez sekretarza miejskiego i ławnika Friedricha Gottlieba Engelckego, Karla Gottlieba Ehlera, Gottfrieda Lengnicha, pisarza sądowego Johanna Heinricha Morgnera, kupca Gottfrieda Penskiego. Liczbę członków określano początkowo na nie mniej niż trzech, a nie więcej niż siedmiu, od 23 X 1721 nie więcej niż dziewięciu (w listopadzie i grudniu tego roku przyjęto Christiana Gabriela Schrödera, Valentina Andreasa Borckmanna (syna burmistrza Andreasa Borckmanna) i Johanna Philipa Breyna).
Towarzystwem kierował zarząd (prezes i sekretarz wybierany co kwartał), prowadzono księgę protokołów Ephemerides Societatis (zaginęły podczas II wojny światowej). Do przechowywania oryginałów wystąpień służyły Acta Litteraria. Miało być forum dyskusyjnym w dziedzinach historii, literatury, oświeceniowych zasad moralnych, prawa, z udziałem zapraszanych specjalistów. Wystąpienia dotyczyły zagadnień, którymi zajmowali się członkowie i zaproszeni goście, specjaliści z danej dziedziny wiedzy. Wykluczano dyskusje teologiczne, posiedzenia odbywały się raz na tydzień (w poniedziałki). Po początkowej dominacji dyskusji humanistycznych, po kolejnym poszerzeniu składu towarzystwa w styczniu 1722 o m.in. przyrodników Davida Kade i Jacoba Theodora Kleina dominować zaczęły tematy przyrodoznawcze i medyczne. W proteście przeciwko temu w tymże 1722 odeszli z towarzystwa Gottfried Lengnich i Gottfried Penski. Z towarzystwem współpracowali także, przedstawiając wykłady i publikując artykuły, Constantin Gabriel Hecker, Daniel Gottlieb Davisson, Georg Remus, Christian Daberhudt.
Spotkania odbywały się w mieszkaniach członków, od 1724 u Johanna Heinricha Morgnera. Fundusze składały się z wpisowego (jeden dukat) oraz kar za spóźnienia, nieobecność lub nieprzygotowanie referatu. Ostatnie zebranie odbyło się 20 X 1727. Upadło z powodu braku zainteresowania, jego dorobek poszedł w zapomnienie. Zachował się złożony z 18 paragrafów statut towarzystwa, w okresie działalności omówiono na spotkaniach przeszło 200 tematów. Rok po założeniu gdańskiego Societas Litteraria powstało podobne towarzystwo o tej samej nazwie w Elblągu, upadło również w 1727.
Bibliografia:
Hirsch Theodor, Literarische Gesellschaften in Danzig während des 18.Jahrhunderts, „Mitteilungen des Westpreußischen Geschichtsvereins”, Jg. 4, 1905, nr 3, s. 51–53.
Kurdybacha Łukasz, Stosunki kulturalne polsko-gdańskie w XVIII wieku, Gdańsk 1937, s. 36–37.
Zientara Włodzimierz, Statut gdańskiego Towarzystwa Naukowego Societas Litteraria 1720–1727, „Zapiski Historyczne”, t. 56, 1991, z. 1, s. 77–92.
