STOCZNIA GDAŃSKA. TRAWLERY RYBACKIE SERII B10

Błąd przy generowaniu miniatury Chyba brakuje pliku /home/fundacjagdansk/domains/fundacjagdanska.hostingsdc.pl/public_html/images/8/85/Trawler_Jan_Turlejski.jpg

B10/3 „Jan Turlejski”

TRAWLERY RYBACKIE SERII B10, o nośności 450 DWT, budowane były w Stoczni Gdańskiej w latach 1949–1957. Były to jednostki przeznaczone do połowu dalekomorskiego, mogące pływać przez cały rok. Statki wyposażone były w urządzenia do połowu z obu burt oraz do przetwarzania ryb. Z czasem nazywane były popularnie „dalmorami”. Prace nad projektem trawlera parowego, prowadzone były w Biurze Konstrukcyjnym Zjednoczonych Stoczni Polskich (późniejsze Centralne Biuro Konstrukcji Okrętowych, CBKO-1) trwały od 1947. Jego głównym projektantem był Janusz Staszewski.

Jednostki typu B10 były to trawlery burtowe, z napędem parowym, jednośrubowe (śruba napędowa czteroskrzydłowa wykonana była ze staliwa, prawoskrętna, o średnicy 3,3 m; taką samą zapasową umieszczano na pokładzie). Stalowy kadłub (stal Siemens-Martin o grubości 11-13 mm) wzmocniony zbył przeciwlodowo, dzięki czemu statki mogły pracować niezależnie od pór roku (wielosezonowe). Kadłub posiadał siedem grodzi wodoszczelnych. Kadłuby były budowane na pochylniach A1, A2, A3 i A4 Wydziału K-2 (Wydział Montażu Kadłubów „A”). Montowano je z pojedynczych płyt i wręgów. Konstrukcja poszycia była mieszana nitowano-spawana. Uzyskanie odpowiedniego kształtu wymagało precyzji i doświadczenia, w pracach wyróżnił się m.in. Paweł Wohlgemuth, monter kadłubów Wydziału K-2, gdańszczanin, który pozostał w Polsce po II wojnie światowej. Siłownia znajdowała się na rufie. Napęd stanowiła maszyna parowa Frederiksstad Motor No 4 (1000 KM przy 115 obrotach na minutę). Na statku montowano jeden kocioł opalany węglem, z czasem zastąpiony mazutem.

Statek posiadał magazyn konserw oraz ładownie o łącznej powierzchni 388 m² oraz zasobnie węglowe (350 m³). W dziobowej części ładowni znajdowały się zbiorniki na tran oraz mączkę rybną. Zastosowano na nim zbiorniki szczytowe. Był wyposażony w jeden bom ładunkowy nad ładownią o długości 6,75 m o udźwigu 1,5 tony, który był zamontowany do przedniej ściany sterówki oraz dwa bomy nad siłownią przy kozłach rufowych o długości 5,5 m i udźwigu 2,2 tony. Posiadał wyposażenie przetwórcze, tj. dwubębnową wytwórnię mączki rybnej napędzaną silnikiem elektrycznym o wydajności pięć ton mączki na dobę, wytwórnię konserw oraz tranownię.

Statki miały długość 59,2 m; szerokość na wręgach – 9,1 m; wysokość boczna do pokładu głównego – 4,9 m; zanurzenie do znaku ładunkowego – 5,0 m. Rozwijały prędkość do 12 węzłów. Załoga mogła liczyć do 35 osób. W części dziobowej kadłuba na międzypokładzie rufowym oraz na pokładzie głównym zlokalizowano pomieszczenia mieszkalne (w sumie 18 kabin). Na obu burtach zawieszone na żurawikach typu grawitacyjnego znajdowały się dwie duże łodzie ratunkowe oraz komplet kamizelek i kół ratunkowych.

Statki były budowane w czterech wersjach, według specjalnych przepisów Lloyd’s Register of Shipping dla trawlerów, pod nadzorem Morskiego Rejestru ZSRR. Prototypowym statkiem serii B10 był s/s „Radunia”. W trakcie prac nad serią mocno skrócono cykl produkcji. Prototypowy statek budowano przez 26 miesięcy, ostatni przez osiem. W Stoczni Gdańskiej wybudowano 89 kadłubów, w tym 87 jednostek wyposażono. Radzieckiemu Sudoimportowi przekazano 65 trawlerów. Jednostka B10/06 („Kishinyov”) była pierwszym statkiem dla rybołówstwa dalekomorskiego przekazanym ZSRR. Statki okazały się wielkim sukcesem eksportowym polskiego okrętownictwa. 22 przeznaczono dla polskich armatorów. 18 pływało dla Przedsiębiorstwa Połowów Dalekomorskich i Usług Rybackich (PPDiUR) „Dalmor” i wszystkie nosiły nazwy polskich rzek. Statek B10/56 został przebudowany na okręt hydrograficzny/okręt rozpoznawczy i przekazany Marynarce Wojennej, w służbie jako ORP „Bałtyk”. Trzy ostatnie statki z serii B10 trafiły do PPDiUR „Odra” w Świnoujściu.

Dwa kadłuby statków, B10/03 („Jan Turlejski”) oraz (B10/04) „Regalica” zbudowano w Stoczni Gdańskiej i przekazano do wyposażenia Stoczni Północnej. Po zakończeniu robót oddano je polskim armatorom: B10/03 trafił do Państwowej Szkoły Rybołówstwa Morskiego w Gdyni (od 1968 połączona z Państwową Szkołą Morską w Gdyni), a B10/04 do PPDiUR „Dalmor”. Statki te nie wliczają się do dorobku Stoczni Gdańskiej. Trawlery wraz z trawlerami przetwórniami zajmują pierwsze miejsce pod względem liczby statków zbudowanych w Stoczni Gdańskiej. Budowa B10 była największą w historii Stoczni Gdańskiej serią jednostek należących do jednego typu. Następcą trawlerów B10 były statki serii B14, całkowicie spawane.

W nocy z 9 na 10 I 1975, podczas silnego sztormu, wskutek błędnych manewrów trawler „Brda” (B10/67) należący do PPDiUR „Dalmor” rozbił się o gwiazdobloki w awanporcie duńskiego portu Hanstholm. Kapitanem statku był Andrzej Zieliński. W wyniku źle przeprowadzonej akcji ratunkowej zginęło dziesięciu członków załogi, a jedenasty rybak zmarł na zawał serca w szpitalu. MTO

Rybacki trawler typu B10 wybudowane w Stoczni Gdańskiej w latach 1949–1957

Numer	Nazwa	Położenie stępki	Wodowanie	Oddany do użytku	Armator	Kraj
B10/01	„Rega”	15 II 1949	15 XI 1949	21 III 1952	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/02	„Radunia”	21 V 1949	26 XI 1949	18 VII 1951	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/03	„Jan Turlejski”	Kadłub statku przekazany do wyposażenia do Stoczni Północnej	17 VII 1950	2 V 1953	Państwowa Szkoła Rybołówstwa Morskiego w Gdyni	Polska
B10/04	„Regalica”	Kadłub statku przekazany do wyposażenia do Stoczni Północnej			Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/05	„Lotos”	28 VII 1950	18 XII 1950	5 VI 1952	Sudoimport	ZSRR
B10/06	„Kishinyov”	28. VII 1950	28 XI 1950	27 IV 1952	Sudoimport	ZSRR
B10/07	„Riga”	28 XII 1950	20 X 1951	30 VIII 1952	Sudoimport	ZSRR
B10/08	„Valeriy Chkalov”	30 XII 1950	31 X 1951	13 IX 1952	Sudoimport	ZSRR
B10/09	„Yakutsk”	20 VI 1951	19 III 1952	17 XI 1952	Sudoimport	ZSRR
B10/10	„Minsk”	20 VI 1951	26 IV 1952	31 XII 1952	Sudoimport	ZSRR
B10/11	„Svet”	7 XI 1951	31 V 1952	27 VI 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/12	„Luch”	7 XI 1951	9 VII 1952	11 V 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/13	„Orion”	21 XII 1950	31 VIII 1952	4 IV 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/14	„Neptun”	21 XII 1950	24 IX 1952	4 IV 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/15	„Polluks”	30 IV 1952	6 XII 1952	30 IV 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/16	„Merkuriy”	30 IV 1952	31 XII 1952	31 V 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/17	„Pluton”	26 VII 1952	20 I 1953	27 VI 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/18	„Meteor”	16 IX 1952	23 II 1953	27 VI 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/19	„Sirius”	28 IX 1952	30 IV 1953	31 VII 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/20	„Volkhov”	28 IX 1952	30 V 1953	30 IX 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/21	„Chelyabinsk”	31 I 1953	18 VI 1953	23 X 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/22	„Dnestr”	20 II 1953	18 VIII 1953	12 XII 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/23	„Abkhaziya”	16 III 1953	18 VIII 1953	8 XII 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/24	„Adzharistan”	16 III 1953	20 IX 1953	12 XII 1953	Sudoimport	ZSRR
B10/25	„Uzbekistan”	5 VII 1953	20 XI 1953	2 III 1954	Sudoimport	ZSRR
B10/26	„Moldaviya”	24 VIII 1953	22 XI 1953	27 III 1954	Sudoimport	ZSRR
B10/27	„Ochakov”	24 VIII 1953	23 XII 1953	20 V 1954	Sudoimport	ZSRR
B10/28	„Svanetiya”	25 IX 1953	31 XII 1953	30 IV 1954	Sudoimport	ZSRR
B10/29	„Magnitogorsk”	25 IX 1953	30 I 1954	29 V 1954	Sudoimport	ZSRR
B10/30	„Latviya”	1 XII 1953	16 III 1954	26 VI 1954	Sudoimport	ZSRR
B10/31	„Ukraina”	1 XII 1953	7 IV 1954	30 VII 1954	Sudoimport	ZSRR
B10/32	„Prut”	7 I 1954	20 IV 1954	30 VIII 1954	Sudoimport	ZSRR
B10/33	„Azerbaydzan”	8 I 1954	15 VII 1954	7 X 1954	Sudoimport	ZSRR
B10/34	„Kuban”	15 II 1954	16 III 1954	30 VIII 1954	Sudoimport	ZSRR
B10/35	„Arga”	15 II 1954	8 VII 1954	6 X 1954	Sudoimport	ZSRR
B10/36	„Radomka”	15 IV 1954	16 VIII 1954	4 XI 1954	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/37	„Rawka”	15 IV 1954	9 IX 1954	30 XI 1954	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/38	„Raba”	25 V 1954	22 IX 1954	29 XII 1954	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/39	„Rozoga”	1 VI 1954	27 IX 1954	28 I 1955	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/40	„Rudawa”	19 VI 1954	9 X 1954	31 I 1955	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/41	„Birma”	26 VI 1954	30 X 1954	28 II 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/42	„Tom”	1 VII 1954	25 XII 1954	22 III 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/43	„Kuleshovka”	16 VIII 1954	30 X 1954	16 IV 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/44	„Kedrovka”	20 VIII 1954	4 XII 1954	31 III 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/45	„Vekha”	20 VIII 1954	18 XII 1954	31 III 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/46	„Mongugay”	25 X 1954	29 I 1955	30 V 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/47	„Solovetskiy”	25 X 1954	31 I 1955	15 VI 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/48	„Sidimi”	20 XI 1954	28 II 1955	23 VII 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/49	„Dzhankoy”	20 XI 1954	10 III 1955	30 VI 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/50	„Velsk”	25 XI 1954	28 II 1955	12 VII 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/51	„Vilkovo”	25 XI 1954	29 III 1955	30 VII 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/52	„Perekop”	3 I 1955	31 III 1955	30 VII 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/53	„Krasnogvardeysk”	3 I 1955	5 IV 1955	27 VIII 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/54	„Sovetsk”	9 II 1955	24 V 1955	31 VIII 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/55	„Kaunas”	19 II 1955	1 VI 1955	30 IX 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/56	Bałtyk”, przebudowany na okręt hydrograficzny	6 VI 1953	30 X 1953	23 X 1954	Marynarka Wojenna	Polska
B10/57	„Dnepropetrovsk”	25 III 1955	14 VII 1955	29 XI 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/58	„Shilka”	26 III 1955	26 VII 1955	3 XII 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/59	„Shenkursk”	16 III 1955	21 VI 1955	30 IX 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/60	„Sheksna”	17 III 1955	30 VI 1955	31 X 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/61	„Shelon”	23 IV 1955	11 VIII 1955	17 XII 1955	Sudoimport	ZSRR
B10/62	„Bzura”	23 IV 1955	26 VIII 1955	28 I 1956	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/63	„Biała”	8 VI 1955	30 VI 1955	31 I 1956	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/64	„Brynica”	8 VI 1955	31 VIII 1955	10 III 1956	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/65	„Barycz”	29 VII 1955	24 X 1955	21 III 1956	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/66	„Biebrza”	28 VII 1955	22 XI 1955	31 III 1956	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/67	„Brda”	25 VIII 1955	27 XI 1955	12 IV 1956	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/68	„Prądnik”	25 VIII 1955	30 XI 1955	20 IV 1956	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/69	„Poprad”	2 XI 1955	21 I 1956	30 IV 1956	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/70	„Przemsza”	2 XI 1955	27 I 1956	23 V 1956	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/71	„Płona”	3 XII 1955	5 III 1956	30 V 1956	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/72	„Wkra”	3 XII 1955	10 III 1956	30 VI 1956	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”	Polska
B10/73	„Vetluga”	1 II 1956	28 IV 1956	26 VII 1956	Sudoimport	ZSRR
B10/74	„Votkinsk”	1 II 1956	9 V 1956	31 VII 1956	Sudoimport	ZSRR
B10/75	„Gatchina”	15 III 1956	29 V 1956	30 VIII 1956	Sudoimport	ZSRR
B10/76	„Galich”	15 III 1956	6 VI 1956	31 VIII 1956	Sudoimport	ZSRR
B10/77	„Genichesk”	15 V 1956	25 VII 1956	28.09.1956	Sudoimport	ZSRR
B10/78	„Gridino”	15 V 1956	31 VII 1956	25 X 1956	Sudoimport	ZSRR
B10/79	„Gurzuf”	30 V 1956	1 IX 1956	31 X 1956	Sudoimport	ZSRR
B10/80	„Grodno”	30 V 1956	3 IX 1956	26 XI 1956	Sudoimport	ZSRR
B10/81	„Drogobych”	18 VI 1956	14 IX 1956	28 XII 1956	Sudoimport	ZSRR
B10/82	„Dagestan”	18 VI 1956	29 IX 1956	30 XII 1956	Sudoimport	ZSRR
B10/83	„Dubossary”	14 VIII 1956	28 X 1956	31 I 1956	Sudoimport	ZSRR
B10/84	„Zhiguli”	14 VIII 1956	31 X 1956	28 II 1957	Sudoimport	ZSRR
B10/85	„E. Pugachev”	10 IX 1956	3 XII 1956	26 III 1957	Sudoimport	ZSRR
B10/86	„Artek”	10 IX 1956	3 XII 1956	30 III 1957	Sudoimport	ZSRR
B10/87	„Łeba”	2 XI 1956	16 II 1957	27 VI 1957	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Odra	Polska
B10/88	„Łużyca”	2 XI 1956	22 II 1957	29 VI 1957	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Odra	Polska
B10/89	„Łyna”	20 XI 1956	4 III 1957	29 VII 1957	Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Odra	Polska
MTO

Bibliografia:
Informacje Tadeusza Deptały, Karola Hajdugi, Zygmunta Tyski.
Deptała Tadeusz, Typy statków ze Stoczni Gdańskiej, Gdańsk 2017 (maszynopis w zbiorach autorki).
Frąckowiak Miłosz, Statki Stoczni Gdańskiej 1947–2013, Gdańsk 2020 (maszynopisu z zasobów Karola Hajdugi w zbiorach autorki).
Historia budownictwa okrętowego na Wybrzeżu Gdańskim, red. Edmund Cieślak, Gdańsk 1972.
Historia Stoczni Gdańskiej, red. Konrad Koch, Jakub Kufl, Wojciech Polak, Przemysław Ruchlewski, Magdalena Staręga, Andrzej Trzeciak, Gdańsk 2018.
Jarecki Edward, Stocznia Gdańska im. Lenina. Życie społeczno-polityczne w latach 1945–1984, Warszawa 1985.
Reference list. List of ships built in the years 1949–1994, up to 31 August 1994 (zestawienie uzupełnione wykazem jednostek wybudowanych do czasu upadłości Stoczni Gdańskiej).
Wojciechowski Henryk, Stocznia Gdańska. Fakty i liczby, Gdańsk 1968. www.naszbaltyk.com/wszystkie-kategorie/historia-artykuly/2394-65-lat-floty-dalmoru.html.
nordseememorial.tvts.pl/category/brda/.