STOCZNIA GDAŃSKA. TRAWLERY RYBACKIE SERII B10
TRAWLERY RYBACKIE SERII B10, o nośności 450 DWT, budowane były w Stoczni Gdańskiej w latach 1949–1957. Były to jednostki przeznaczone do połowu dalekomorskiego, mogące pływać przez cały rok. Statki wyposażone były w urządzenia do połowu z obu burt oraz do przetwarzania ryb. Z czasem nazywane były popularnie „dalmorami”. Prace nad projektem trawlera parowego, prowadzone były w Biurze Konstrukcyjnym Zjednoczonych Stoczni Polskich (późniejsze Centralne Biuro Konstrukcji Okrętowych, CBKO-1) trwały od 1947. Jego głównym projektantem był Janusz Staszewski.
Jednostki typu B10 były to trawlery burtowe, z napędem parowym, jednośrubowe (śruba napędowa czteroskrzydłowa wykonana była ze staliwa, prawoskrętna, o średnicy 3,3 m; taką samą zapasową umieszczano na pokładzie). Stalowy kadłub (stal Siemens-Martin o grubości 11-13 mm) wzmocniony zbył przeciwlodowo, dzięki czemu statki mogły pracować niezależnie od pór roku (wielosezonowe). Kadłub posiadał siedem grodzi wodoszczelnych. Kadłuby były budowane na pochylniach A1, A2, A3 i A4 Wydziału K-2 (Wydział Montażu Kadłubów „A”). Montowano je z pojedynczych płyt i wręgów. Konstrukcja poszycia była mieszana nitowano-spawana. Uzyskanie odpowiedniego kształtu wymagało precyzji i doświadczenia, w pracach wyróżnił się m.in. Paweł Wohlgemuth, monter kadłubów Wydziału K-2, gdańszczanin, który pozostał w Polsce po II wojnie światowej. Siłownia znajdowała się na rufie. Napęd stanowiła maszyna parowa Frederiksstad Motor No 4 (1000 KM przy 115 obrotach na minutę). Na statku montowano jeden kocioł opalany węglem, z czasem zastąpiony mazutem.
Statek posiadał magazyn konserw oraz ładownie o łącznej powierzchni 388 m² oraz zasobnie węglowe (350 m³). W dziobowej części ładowni znajdowały się zbiorniki na tran oraz mączkę rybną. Zastosowano na nim zbiorniki szczytowe. Był wyposażony w jeden bom ładunkowy nad ładownią o długości 6,75 m o udźwigu 1,5 tony, który był zamontowany do przedniej ściany sterówki oraz dwa bomy nad siłownią przy kozłach rufowych o długości 5,5 m i udźwigu 2,2 tony. Posiadał wyposażenie przetwórcze, tj. dwubębnową wytwórnię mączki rybnej napędzaną silnikiem elektrycznym o wydajności pięć ton mączki na dobę, wytwórnię konserw oraz tranownię.
Statki miały długość 59,2 m; szerokość na wręgach – 9,1 m; wysokość boczna do pokładu głównego – 4,9 m; zanurzenie do znaku ładunkowego – 5,0 m. Rozwijały prędkość do 12 węzłów. Załoga mogła liczyć do 35 osób. W części dziobowej kadłuba na międzypokładzie rufowym oraz na pokładzie głównym zlokalizowano pomieszczenia mieszkalne (w sumie 18 kabin). Na obu burtach zawieszone na żurawikach typu grawitacyjnego znajdowały się dwie duże łodzie ratunkowe oraz komplet kamizelek i kół ratunkowych.
Statki były budowane w czterech wersjach, według specjalnych przepisów Lloyd’s Register of Shipping dla trawlerów, pod nadzorem Morskiego Rejestru ZSRR. Prototypowym statkiem serii B10 był s/s „Radunia”. W trakcie prac nad serią mocno skrócono cykl produkcji. Prototypowy statek budowano przez 26 miesięcy, ostatni przez osiem. W Stoczni Gdańskiej wybudowano 89 kadłubów, w tym 87 jednostek wyposażono. Radzieckiemu Sudoimportowi przekazano 65 trawlerów. Jednostka B10/06 („Kishinyov”) była pierwszym statkiem dla rybołówstwa dalekomorskiego przekazanym ZSRR. Statki okazały się wielkim sukcesem eksportowym polskiego okrętownictwa. 22 przeznaczono dla polskich armatorów. 18 pływało dla Przedsiębiorstwa Połowów Dalekomorskich i Usług Rybackich (PPDiUR) „Dalmor” i wszystkie nosiły nazwy polskich rzek. Statek B10/56 został przebudowany na okręt hydrograficzny/okręt rozpoznawczy i przekazany Marynarce Wojennej, w służbie jako ORP „Bałtyk”. Trzy ostatnie statki z serii B10 trafiły do PPDiUR „Odra” w Świnoujściu.
Dwa kadłuby statków, B10/03 („Jan Turlejski”) oraz (B10/04) „Regalica” zbudowano w Stoczni Gdańskiej i przekazano do wyposażenia Stoczni Północnej. Po zakończeniu robót oddano je polskim armatorom: B10/03 trafił do Państwowej Szkoły Rybołówstwa Morskiego w Gdyni (od 1968 połączona z Państwową Szkołą Morską w Gdyni), a B10/04 do PPDiUR „Dalmor”. Statki te nie wliczają się do dorobku Stoczni Gdańskiej. Trawlery wraz z trawlerami przetwórniami zajmują pierwsze miejsce pod względem liczby statków zbudowanych w Stoczni Gdańskiej.
Budowa B10 była największą w historii Stoczni Gdańskiej serią jednostek należących do jednego typu. Następcą trawlerów B10 były statki serii B14, całkowicie spawane.
W nocy z 9 na 10 I 1975, podczas silnego sztormu, wskutek błędnych manewrów trawler „Brda” (B10/67) należący do PPDiUR „Dalmor” rozbił się o gwiazdobloki w awanporcie duńskiego portu Hanstholm. Kapitanem statku był Andrzej Zieliński. W wyniku źle przeprowadzonej akcji ratunkowej zginęło dziesięciu członków załogi, a jedenasty rybak zmarł na zawał serca w szpitalu.
Numer | Nazwa | Położenie stępki | Wodowanie | Oddany do użytku | Armator | Kraj |
---|---|---|---|---|---|---|
B10/01 | „Rega” | 15 II 1949 | 15 XI 1949 | 21 III 1952 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/02 | „Radunia” | 21 V 1949 | 26 XI 1949 | 18 VII 1951 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/03 | „Jan Turlejski” | Kadłub statku przekazany do wyposażenia do Stoczni Północnej | 17 VII 1950 | 2 V 1953 | Państwowa Szkoła Rybołówstwa Morskiego w Gdyni | Polska |
B10/04 | „Regalica” | Kadłub statku przekazany do wyposażenia do Stoczni Północnej | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska | ||
B10/05 | „Lotos” | 28 VII 1950 | 18 XII 1950 | 5 VI 1952 | Sudoimport | ZSRR |
B10/06 | „Kishinyov” | 28. VII 1950 | 28 XI 1950 | 27 IV 1952 | Sudoimport | ZSRR |
B10/07 | „Riga” | 28 XII 1950 | 20 X 1951 | 30 VIII 1952 | Sudoimport | ZSRR |
B10/08 | „Valeriy Chkalov” | 30 XII 1950 | 31 X 1951 | 13 IX 1952 | Sudoimport | ZSRR |
B10/09 | „Yakutsk” | 20 VI 1951 | 19 III 1952 | 17 XI 1952 | Sudoimport | ZSRR |
B10/10 | „Minsk” | 20 VI 1951 | 26 IV 1952 | 31 XII 1952 | Sudoimport | ZSRR |
B10/11 | „Svet” | 7 XI 1951 | 31 V 1952 | 27 VI 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/12 | „Luch” | 7 XI 1951 | 9 VII 1952 | 11 V 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/13 | „Orion” | 21 XII 1950 | 31 VIII 1952 | 4 IV 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/14 | „Neptun” | 21 XII 1950 | 24 IX 1952 | 4 IV 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/15 | „Polluks” | 30 IV 1952 | 6 XII 1952 | 30 IV 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/16 | „Merkuriy” | 30 IV 1952 | 31 XII 1952 | 31 V 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/17 | „Pluton” | 26 VII 1952 | 20 I 1953 | 27 VI 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/18 | „Meteor” | 16 IX 1952 | 23 II 1953 | 27 VI 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/19 | „Sirius” | 28 IX 1952 | 30 IV 1953 | 31 VII 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/20 | „Volkhov” | 28 IX 1952 | 30 V 1953 | 30 IX 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/21 | „Chelyabinsk” | 31 I 1953 | 18 VI 1953 | 23 X 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/22 | „Dnestr” | 20 II 1953 | 18 VIII 1953 | 12 XII 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/23 | „Abkhaziya” | 16 III 1953 | 18 VIII 1953 | 8 XII 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/24 | „Adzharistan” | 16 III 1953 | 20 IX 1953 | 12 XII 1953 | Sudoimport | ZSRR |
B10/25 | „Uzbekistan” | 5 VII 1953 | 20 XI 1953 | 2 III 1954 | Sudoimport | ZSRR |
B10/26 | „Moldaviya” | 24 VIII 1953 | 22 XI 1953 | 27 III 1954 | Sudoimport | ZSRR |
B10/27 | „Ochakov” | 24 VIII 1953 | 23 XII 1953 | 20 V 1954 | Sudoimport | ZSRR |
B10/28 | „Svanetiya” | 25 IX 1953 | 31 XII 1953 | 30 IV 1954 | Sudoimport | ZSRR |
B10/29 | „Magnitogorsk” | 25 IX 1953 | 30 I 1954 | 29 V 1954 | Sudoimport | ZSRR |
B10/30 | „Latviya” | 1 XII 1953 | 16 III 1954 | 26 VI 1954 | Sudoimport | ZSRR |
B10/31 | „Ukraina” | 1 XII 1953 | 7 IV 1954 | 30 VII 1954 | Sudoimport | ZSRR |
B10/32 | „Prut” | 7 I 1954 | 20 IV 1954 | 30 VIII 1954 | Sudoimport | ZSRR |
B10/33 | „Azerbaydzan” | 8 I 1954 | 15 VII 1954 | 7 X 1954 | Sudoimport | ZSRR |
B10/34 | „Kuban” | 15 II 1954 | 16 III 1954 | 30 VIII 1954 | Sudoimport | ZSRR |
B10/35 | „Arga” | 15 II 1954 | 8 VII 1954 | 6 X 1954 | Sudoimport | ZSRR |
B10/36 | „Radomka” | 15 IV 1954 | 16 VIII 1954 | 4 XI 1954 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/37 | „Rawka” | 15 IV 1954 | 9 IX 1954 | 30 XI 1954 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/38 | „Raba” | 25 V 1954 | 22 IX 1954 | 29 XII 1954 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/39 | „Rozoga” | 1 VI 1954 | 27 IX 1954 | 28 I 1955 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/40 | „Rudawa” | 19 VI 1954 | 9 X 1954 | 31 I 1955 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/41 | „Birma” | 26 VI 1954 | 30 X 1954 | 28 II 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/42 | „Tom” | 1 VII 1954 | 25 XII 1954 | 22 III 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/43 | „Kuleshovka” | 16 VIII 1954 | 30 X 1954 | 16 IV 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/44 | „Kedrovka” | 20 VIII 1954 | 4 XII 1954 | 31 III 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/45 | „Vekha” | 20 VIII 1954 | 18 XII 1954 | 31 III 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/46 | „Mongugay” | 25 X 1954 | 29 I 1955 | 30 V 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/47 | „Solovetskiy” | 25 X 1954 | 31 I 1955 | 15 VI 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/48 | „Sidimi” | 20 XI 1954 | 28 II 1955 | 23 VII 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/49 | „Dzhankoy” | 20 XI 1954 | 10 III 1955 | 30 VI 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/50 | „Velsk” | 25 XI 1954 | 28 II 1955 | 12 VII 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/51 | „Vilkovo” | 25 XI 1954 | 29 III 1955 | 30 VII 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/52 | „Perekop” | 3 I 1955 | 31 III 1955 | 30 VII 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/53 | „Krasnogvardeysk” | 3 I 1955 | 5 IV 1955 | 27 VIII 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/54 | „Sovetsk” | 9 II 1955 | 24 V 1955 | 31 VIII 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/55 | „Kaunas” | 19 II 1955 | 1 VI 1955 | 30 IX 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/56 | Bałtyk”, przebudowany na okręt hydrograficzny | 6 VI 1953 | 30 X 1953 | 23 X 1954 | Marynarka Wojenna | Polska |
B10/57 | „Dnepropetrovsk” | 25 III 1955 | 14 VII 1955 | 29 XI 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/58 | „Shilka” | 26 III 1955 | 26 VII 1955 | 3 XII 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/59 | „Shenkursk” | 16 III 1955 | 21 VI 1955 | 30 IX 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/60 | „Sheksna” | 17 III 1955 | 30 VI 1955 | 31 X 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/61 | „Shelon” | 23 IV 1955 | 11 VIII 1955 | 17 XII 1955 | Sudoimport | ZSRR |
B10/62 | „Bzura” | 23 IV 1955 | 26 VIII 1955 | 28 I 1956 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/63 | „Biała” | 8 VI 1955 | 30 VI 1955 | 31 I 1956 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/64 | „Brynica” | 8 VI 1955 | 31 VIII 1955 | 10 III 1956 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/65 | „Barycz” | 29 VII 1955 | 24 X 1955 | 21 III 1956 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/66 | „Biebrza” | 28 VII 1955 | 22 XI 1955 | 31 III 1956 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/67 | „Brda” | 25 VIII 1955 | 27 XI 1955 | 12 IV 1956 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/68 | „Prądnik” | 25 VIII 1955 | 30 XI 1955 | 20 IV 1956 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/69 | „Poprad” | 2 XI 1955 | 21 I 1956 | 30 IV 1956 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/70 | „Przemsza” | 2 XI 1955 | 27 I 1956 | 23 V 1956 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/71 | „Płona” | 3 XII 1955 | 5 III 1956 | 30 V 1956 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/72 | „Wkra” | 3 XII 1955 | 10 III 1956 | 30 VI 1956 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor” | Polska |
B10/73 | „Vetluga” | 1 II 1956 | 28 IV 1956 | 26 VII 1956 | Sudoimport | ZSRR |
B10/74 | „Votkinsk” | 1 II 1956 | 9 V 1956 | 31 VII 1956 | Sudoimport | ZSRR |
B10/75 | „Gatchina” | 15 III 1956 | 29 V 1956 | 30 VIII 1956 | Sudoimport | ZSRR |
B10/76 | „Galich” | 15 III 1956 | 6 VI 1956 | 31 VIII 1956 | Sudoimport | ZSRR |
B10/77 | „Genichesk” | 15 V 1956 | 25 VII 1956 | 28.09.1956 | Sudoimport | ZSRR |
B10/78 | „Gridino” | 15 V 1956 | 31 VII 1956 | 25 X 1956 | Sudoimport | ZSRR |
B10/79 | „Gurzuf” | 30 V 1956 | 1 IX 1956 | 31 X 1956 | Sudoimport | ZSRR |
B10/80 | „Grodno” | 30 V 1956 | 3 IX 1956 | 26 XI 1956 | Sudoimport | ZSRR |
B10/81 | „Drogobych” | 18 VI 1956 | 14 IX 1956 | 28 XII 1956 | Sudoimport | ZSRR |
B10/82 | „Dagestan” | 18 VI 1956 | 29 IX 1956 | 30 XII 1956 | Sudoimport | ZSRR |
B10/83 | „Dubossary” | 14 VIII 1956 | 28 X 1956 | 31 I 1956 | Sudoimport | ZSRR |
B10/84 | „Zhiguli” | 14 VIII 1956 | 31 X 1956 | 28 II 1957 | Sudoimport | ZSRR |
B10/85 | „E. Pugachev” | 10 IX 1956 | 3 XII 1956 | 26 III 1957 | Sudoimport | ZSRR |
B10/86 | „Artek” | 10 IX 1956 | 3 XII 1956 | 30 III 1957 | Sudoimport | ZSRR |
B10/87 | „Łeba” | 2 XI 1956 | 16 II 1957 | 27 VI 1957 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Odra | Polska |
B10/88 | „Łużyca” | 2 XI 1956 | 22 II 1957 | 29 VI 1957 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Odra | Polska |
B10/89 | „Łyna” | 20 XI 1956 | 4 III 1957 | 29 VII 1957 | Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Odra | Polska |
Bibliografia:
Informacje Tadeusza Deptały, Karola Hajdugi, Zygmunta Tyski.
Deptała Tadeusz, Typy statków ze Stoczni Gdańskiej, Gdańsk 2017 (maszynopis w zbiorach autorki).
Frąckowiak Miłosz, Statki Stoczni Gdańskiej 1947–2013, Gdańsk 2020 (maszynopisu z zasobów Karola Hajdugi w zbiorach autorki).
Historia budownictwa okrętowego na Wybrzeżu Gdańskim, red. Edmund Cieślak, Gdańsk 1972.
Historia Stoczni Gdańskiej, red. Konrad Koch, Jakub Kufl, Wojciech Polak, Przemysław Ruchlewski, Magdalena Staręga, Andrzej Trzeciak, Gdańsk 2018.
Jarecki Edward, Stocznia Gdańska im. Lenina. Życie społeczno-polityczne w latach 1945–1984, Warszawa 1985.
Reference list. List of ships built in the years 1949–1994, up to 31 August 1994 (zestawienie uzupełnione wykazem jednostek wybudowanych do czasu upadłości Stoczni Gdańskiej).
Wojciechowski Henryk, Stocznia Gdańska. Fakty i liczby, Gdańsk 1968.
www.naszbaltyk.com/wszystkie-kategorie/historia-artykuly/2394-65-lat-floty-dalmoru.html.
nordseememorial.tvts.pl/category/brda/.