SZKOŁA MARIACKA

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Szkoła Mariacka, z wysokim szczytem, na rogu Kleine Krämergasse 4 (ul. Podkramarska), rysunek Augusta Lobegotta Randta; obecnie niezabudowany plac przy kościele NMP (ściana widoczna z prawej), dawniej działka najbliższa tego kościoła, na wprost plebanii
Widok na ul. Podkramarską od strony Grobli I, z prawej (za biegnąca poprzecznie ul. Św. Ducha i kamienicą z restauracją, najbliżej kościoła NMP), z wysokim szczytem, dawny budynek Szkoły Mariackiej i 1817–1827 Gimnazjum Miejskiego, około 1920
Dawny budynek Szkoły Mariackiej i Gimnazjum Miejskiego oraz nieistniejąca po 1945 zabudowa prawej strony ul. Podkramarskiej

SZKOŁA MARIACKA. Założona przy kościele Najświętszej Marii Panny (NMP), z siedzibą na terenie probostwa, między tylnymi domami przy obecnej ul. Szewskiej 4, ul. Św. Ducha 54 (po 1945 brak zabudowy, plac) i ul. Podkramarską 4. Błędnym jest pogląd, także powojennych polskich badaczy, jakoby szkoła kiedykolwiek miała siedzibę przy obecnej ul. Chlebnickiej 2 (siedziba Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki).

Wzmiankowana po raz pierwszy w 1350. Od początku uważana za najważniejszą ze szkół w mieście. Początkowo nauczano w niej śpiewu kościelnego (nauczycielem był dzwonnik) i liturgii. Wyższy poziom organizacji osiągnęła przed 1383, kiedy wzmiankowano jej pierwszego rektora Johanna Trutenow. O obsadzie stanowisk w szkole decydowali Krzyżacy, do których należał patronat nad kościołem NMP, w 1427 – mocą specjalnego przywileju wielkiego mistrza Paula von Russdorfa – nadawanie nominacji przeszło na Radę Miejską. W 1434 rektorem był mistrz (magister) Stefan, w 1444 mistrz Konrad Bock.

Od czasów rektora Valentinusa Schrecka (1569 – 1603) szkoła funkcjonowała w systemie pięcioklasowym. W 1581 wybudowano w dotychczasowym miejscu nowy budynek szkoły, uroczyście otwarty 5 I 1582, mowę wygłoszoną z tej okazji przez Valentinusa Schrecka władze miasta nakazały upublicznić specjalnym drukiem (Charites Sive Gratiarvm Actio Pro Liberali instauratione aedificij scholae Marianae Dantisci ...), wydanym w oficynie Jacoba Rhodego. W 1592 utworzono w szkole (jako pierwszą w Gdańsku) tzw. Pauperklasse (klasę dla ubogich uczniów). W początku XVII wieku do szkoły uczęszczało (według obliczeń rektora Gimnazjum Akademickiego Jakoba Fabriciusa) około 200 uczniów. Największy rozkwit szkoły nastąpił za czasów rektora Jakoba Zetzke (1648–1671) i Johanna Krieg’a (1680–1707). Wzrost liczby uczniów wymusił w latach 1651/1652 zastąpienie dotychczasowego budynku kolejnym nowym, większym, zaprojektowanym przez budowniczego miejskiego Hansa Schumachera. Nowa siedziba składała się z dwóch szerokich, trójkondygnacyjnych budynków, rozdzielonych dziedzińcem. Na czas budowy zajęcia szkolne do domu cechu krawców przy ul. św. Ducha 107 (po 1945: 63/67). Główne wejście znajdowało się od ul. Podkramarskiej, boczne od strony kościoła NMP.

Nauczyciele i uczniowie brali udział w życiu kulturalnym Gdańska, np. w lutym 1601 uczniowie zaprezentowali łacińską sztukę Wolfganga Waldunga Orestses (opartą na tragediach Sofoklesa, Eurypidesa i Seneki), 18 II 1646 z okazji pobytu w Gdańsku polskiej królowej Ludwiki Marii Gonzagi wystawiono sztukę w języku łacińskim, napisaną przez konrektora Jacoba Zetzkiusa.

W XVIII i na poczatku XIX wieku, tak jak i inne gdańskie szkoły, przeżywała trudności wynikające z pograszającej się sytuacji ekonomicznej Gdańska: spadła liczba uczniów, zmniejszono ilość klas. W początkach I Wolnego Miasta Gdańska, w 1 połowie 1807, siedzibę szkoły zarekwirowano na potrzeby szpitala dla rannych żołnierzy pruskich, zajęcia odbywały się wówczas w pomieszczeniach prywatnych. Pięcioklasowy system nauczania przywrócono dopiero za czasow rektora Georg Wilhelm Cosack (1807–1809). Za czasów jego następcy, Theodora Friedricha Kniewela (1810–1817) rozszerzono program nauczania, wprowadzono cztery godziny greki w klasach najwyższych (secunda, prima), we wszystkich klasach matematykę, geografię i historię. 10 XI 1817 (w dniu urodzin Marcina Lutra) połączona z Gimnazjum Akademickim, tworząc Gimnazjum Miejskie. Uroczystości odbyły się w Ratuszu Głównego Miasta, towarzyszyła jej specjalnie opracowana przez Kniewela kantata, z tekstem Abrahama Friedricha Blecha, wykonana w dwóch cześciach, na początku uroczystości i przed ich zakończeniem.

W 1827 wykryto zagrażające bezpieczeństwu pęknięcia ścian, zajęcia przeniesiono w latach 1827–1832 do wynajętych sal w domach przy Langgasse 25 (ul. Długa), następnie nr 35, Jopengasse (ul. Piwna) i do domu rektora (ul. Szewska 2), aż wreszcie w 1837 do nowego gmachu Gimnazjum Miejskiego przy Lastadii. Grożące zawaleniem pomieszczenia wykorzystywano od 1827 na wojskowe warsztaty, w 1830 rozebrano budynek tylny, frontowy, przy Podkramarskiej 4, z kolumnową aulą na I piętrze, wykorzystywany jako szkoła dla pauperów, przetrwał do 1945. ML

Kierownicy (rektorzy) szkoły mariackiej
1539–1540 Andreas Aurifaber
1545 Tesmarus Alebeke
1551 Ignatius Schulz
1553 Andreas Menius
1557–1565 Martin Pretor (Praetorius)
1566–1569 Michael Hecht
1569–1602 Valentinus Schreck
1603–1629 Johann Martinus (Martini) (zm. w marcu 1629, w wieku 71 lat), pochodził z Koszalina, w szkole początkowo konrektor, na stanowisko rektora wprowadzony 30 I 1603 przez sekretarza miejskiego Hermanna Fredera, żonaty był z Catheriną, córką pastora kościoła św. Piotra i Pawła Adriana Pauli (1548–1611)
1629–1648 Nicolaus Rudovius (1571 Havelberg, Brandenburgia – 7 V 1648 Gdańsk), w czerwcu 1595 zapisany został do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, od 1601 nauczyciel (Collega) w szkole mariackiej, od 1603 konrektor
1648–1671 Jakob Zetzkius (zm. 21 X 1671), gdańszczanin, od października 1658 uczeń Gimnazjum Akademickiego, od 1629 konrektor, autor wielu wierszy
1672–1678 Friedrich Wagner (zm. 1681, w wieku 72 lat), pochodził z Papenbergu w Dolnej Saksonii lub z miasta Pirna koło Drezna, poprzednio od 1644 rektor szkoły w Malborku, od 1651 tutaj konrektor, w 1679 decyzją przełożonych przeszedł w stanu spoczynku
1678–1707 Johann Krieg
1707–1738 Daniel Kolb
1738–1755 Ludolf Bernhard Kemna
1756–1761 Johann Gerber
1762–1770 Michael Mündel, poprzednio konrektor
1771–1780 Samuel Friedrich Unselt
1780–1786 Samuel Gottlieb Weickhmann
1786–1792 Heinrich Eduard Höchster
1793 Michael Baumann
1795–1804 Johann Jakob Czolbe
1806 Gottfried Heinrich Pobowski (1773 Gdańsk – 1833 Gdańsk), syn pastora Carla Gottfrieda Pobowskiego
1807–1809 Georg Wilhelm Cosack
1810–1817 Theodor Friedrich Kniewel
ML
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania
Partner Główny



Wydawca Encyklopedii Gdańska i Gedanopedii


Partner technologiczny Gedanopedii