ZIĘBA MACIEJ, dominikanin, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności
| < Poprzednie | Następne > |
MACIEJ ZIĘBA (6 IX 1954 Wrocław - 31 XII 2020 Wrocław), dominikanin, publicysta, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności (ECS). W 1978 ukończył fizykę na Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu we Wrocławiu, w latach 1978–1981 pracownik naukowy w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) we Wrocławiu. Od 1973 związany z opozycją demokratyczną, od 1974 działacz katolicki, wiceprezes Klubu Inteligencji Katolickiej (KIK) we Wrocławiu. W 1976 organizował zbiórkę pieniędzy na rzecz represjonowanych w Radomiu i w Ursusie robotników, w marcu 1978 przedstawiciel młodzieży akademickiej na zjeździe Komisji Episkopatu Polski do spraw Duszpasterstwa Świeckich, w październiku 1978 organizator I Tygodnia Kultury Chrześcijańskiej we Wrocławiu.
Od września 1980 działacz Solidarności (m.in. przewodniczący Komitetu Zakładowego Solidarności we wrocławskim IMGW, doradca Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego), współtwórca i pierwszy redaktor naczelny (nr 1–6) biuletynu Solidarności Dolnośląskiej, w 1981 dziennikarz „Tygodnika Solidarność”, sekretarz Porozumienia KIK.
Wstąpił do zakonu dominikanów, profesję złożył 16 VIII 1982, śluby wieczyste 21 IX 1986, święcenia kapłańskie otrzymał 9 V 1987. W 1988 uzyskał licencjat z teologii na Wydziale Teologicznym Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (PAT). W latach 1988–1989 stypendysta Uniwersytetu w Eichstätt (Bawaria), w 1990 Catholic University of America (Waszyngton),
w 1991 American Enterprise Institute w Waszyngtonie. Od 1990 wykładowca należącego do Papieskiej Akademii Teologicznej (PAT) Kolegium Filozoficzno-Teologicznego oo. Dominikanów w Krakowie, w latach 1991–1996 Wydziału Prawa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, w 1994–2006 Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Od 1997 doktor filozofii (PAT) na podstawie dysertacji Kościół wobec demokratycznego kapitalizmu w świetle encykliki Centesimus annus.
W 1989 tworzył w „Gazecie Wyborczej” rubrykę religijną „Arka Noego”. W latach 1990–1995 dyrektor dominikańskiego pisma „W Drodze” (które wyprowadził z finansowej zapaści), w 1995 założyciel krakowskiego Instytutu Tertio Millenio Adveniente.
Członek zespołu metropolitalnego do opracowania projektu statutów II Polskiego Synodu Plenarnego „Kościół a rzeczywistość polityczna” (1997). Członek rady programowej Studium Generale Europa przy Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, Centrum im. Adama Smitha w Warszawie oraz kwartalnika myśli politycznej „Civitas”. Od początku lat 90. XX wieku uczestniczył w seminariach i konferencjach międzynarodowych oraz wygłaszał gościnne wykłady na wyższych uczelniach w Polsce, USA, Niemczech, Włoszech, Czechach, Litwie, Estonii i na Ukrainie.
W okresie 1998–2006 (przez dwie kadencje) prowincjonał polskiej prowincji dominikanów i od 1995 dyrektor Instytutu tertio Millennio. W 1999 z nominacji papieża Jana Pawła II członek Synodu Biskupów Europy. Od 2001 członek Rady Społecznej Episkopatu Polski. Od 2003 konsultor Papieskiej Rady „Iustitia et Pax”. Od 2003 członek Rady Patronackiej Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie.
W Gdańsku od jesieni 2007 dyrektor ECS, pod koniec urzędowania mieszkał w klasztorze dominikanów przy kościele św. Mikołaja. Podał się do dymisji 13 IX 2010, m.in. z powodu znaczącego naruszenia dyscypliny finansów publicznych w ECS i krytycznej oceny spektaklu Solidarność. Twój Anioł Wolność ma na imię w reżyserii Roberta Wilsona, zorganizowanego z okazji
30-lecia Sierpnia '80. Od 1 VI 2008 do 17 XI 2010 kapłan zakonny archidiecezji gdańskiej. Członek Komisji Trójstronnej (2005–2012). Członek Rady Programowej Polsko-Rosyjskiego Forum Dialogu Obywatelskiego (2013–2018).
Autor m.in. Demokracja i antyewangelizacja (1997), Nieznane, niepewne, niebezpieczne? Szkic o Europie czy Papieska ekonomia. Kościół–rynek–demokracja (2011), Kłopot za kłopotem. Katolik w dryfującej Europie (2015) jak również artykułów w prasie krajowej, w tym w „Tygodniku Powszechnym”, „Przeglądzie Politycznym”, „Znaku”, „Ethosie”, „Odrze”, „Res Publice” oraz prasie zagranicznej. Jego prace tłumaczone były w USA, Anglii, Niemczech, Czechach i na Ukrainie. Tuż przed śmiercią ukazała się jego monografia Pontyfikat na czasy zamętu. Jan Paweł II wobec wyzwań Kościoła i świata (2020).
Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2008), Krzyżem Wolności i Solidarności (2015), Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2019), pośmiertnie Krzyżem Wielkim OOP (2021). Nagrodzony Polcul Foundation (1981) oraz Freedom Award Atlantic Council (2016).
Zmagał się z choroba alkoholową, zmarł po długiej walce z chorobą nowotworową, pochowany na Cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu. Oskarżany o brak reakcji na akty wykorzystywania seksualnego przez jednego z podlegających mu dominikanów.
