CUNY JOHANN HERRMANN GEORG, architekt, historyk sztuki
| < Poprzednie | Następne > |
GEORG HERRMANN JOHANN CUNY (Kuny) (2 XII 1857 Borgfeld (Borkowo pod Gdańskiem – 1939?, 1942?), architekt, historyk sztuki, autor i współautor między innymi Dworca Głównego w Gdańsku. Syn nauczyciela w szkole w Borkowie Theodora Richarda Antona (ur. 21 IX 1825 Toruń) i Pauliny Emilii z domu Bülowius (27 VIII 1833 Gdańsk - 1 X 1915 Berlin). Po ukończeniu gimnazjum realnego w Gdańsku studiował architekturę na Politechnice w Berlinie-Charlottenburgu i równocześnie historię sztuki na Uniwersytecie Berlińskim.
Ukończywszy studia, uzyskał stopień kandydata sztuki budowlanej, od 1882 miał uprawnienia kierownika budowy. Zaprojektował wówczas i zbudował kościoły w Hornhausen w Saksonii i w Szymbarku w powiecie kartuskim (1882–1884, dziś św. Teresy od Dzieciątka Jezus). Od 1890 królewski rządowy mistrz budowlany, z tego roku pochodzi zaprojektowany przez niego neorenesansowy budynek poczty w Kartuzach przy Parkowej 1. Od 1902 krajowy inspektor budowlany, od 1909 królewski kolejowy radca budowlany, od 1914 radca rządowy i budowlany, od 1925 nadradca rządowy i budowlany, od tego też roku emeryt.
W latach 1892–1893 pracował w Berlinie, następnie w Toruniu, gdzie nadzorował budowę kościoła św. Katarzyny (1894–1897, projekt Ferdinanda Schönhalsa) i odnowił szczyt prezbiterium kościoła Najświętszej Marii Panny (franciszkanów). Prace poprzedził szerokimi badaniami, także archiwalnymi, w wyniku których powstało sześć rozpraw, opublikowanych w osobnym zeszycie „Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Thorn” w 1899: Przyczynki do wiedzy o zabytkach budownictwa w Prusach Zachodnich (Beiträge zur Kunde der Baudenkmäler in Westpreußen). Z Torunia przeniósł się do Gdańska, w latach 1897–1900 zbudował swoje najwybitniejsze dzieło, kolejowy Dworzec Gdańsk Główny. Pierwotnymi projektantami byli ministerialni architekci Alexander Rüdell i Paul Thoemer, ale to on nadał ostateczny kształt budowli, zrealizowanej pod jego kierunkiem przez firmę Johanna Heinricha Prochnowa. Jego wyłącznym dziełem był sąsiedni budynek służbowy ( Hotel Central). Jednocześnie, w 1898, wyremontował zachodnią fasadę kościoła św. Elżbiety, odsłoniętą po rozebraniu przylegającego do niej odcinka wału, przy czym odtworzył zniszczone maswerki przy nasadzie wieży i wymienił poszycie hełmu. W 1900 był współzałożycielem Stowarzyszenia na Rzecz Zachowania Zabytków Budownictwa i Sztuki. Mieszkał przy Pfefferstadt 1 (ul. Korzenna).
W latach 1902–1903 pracował w Turyngii, w Eisenach, gdzie rozbudował dworzec główny i wzniósł budynek służbowy, a także obiekty kolejowe w niedalekim Saalfeld. W latach 1905–1906 przewodził budowie dworca głównego w Erfurcie. W tym czasie (1–2 X 1906) był delegatem Eisenach na Zjeździe Związku Niemieckich Stowarzyszeń Architektów i Inżynierów w Mannheimie. Od 1907 przebywał w Elberfeld (Nadrenia Północna-Westfalia), gdzie tworzył dalsze obiekty kolejowe na terenie tamtejszej Dyrekcji Kolei, m.in. wraz z Walterem Morinem, w latach 1908–1910, zbudował dworzec w Hagen.
Autor monografii Danzigs Kunst und Kultur (Frankfurt am Main, 1910), poświęconej głównie dawnym gdańskim architektom i rzeźbiarzom, ze szczególnym uwzględnieniem obu Andrzejów Schlüterów. Planowanego drugiego tomu, o malarzach, nie udało mu się doprowadzić do końca. Poszczególne rozdziały oraz inne materiały dotyczące historii kultury Gdańska i całego regionu publikował przede wszystkim w czasopiśmie „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins” i komunikatach „Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins” Zachodniopruskiego Towarzystwa Historycznego, którego był członkiem (w latach 1902–1939 opublikował 15 artykułów), a także „Ostdeutsche Monatshefte” i innych czasopismach. W 1915 w „Monatshefte der Kunstwissenschaft” ogłosił źródłową pracę o gdańskim malarzu Danielu Schultzu. Opracował też biogramy dawnych gdańskich artystów do Leksykonu Thieme-Beckera. Kilka jego omówień nowych obiektów kolejowych ukazało się w „Zentralblatt der Bauverwaltung”, „Zeitschrift für Bauwesen”, „Deutsche Bauzeitung” i innych.
Jako członek Rheinverband zum Denkmalschutz (Reńskiego Stowarzyszenia Opieki nad Zabytkami) brał udział w konferencjach naukowych, np. 23–24 IX 1920 na temat ochrony przyrody w Eisenach. Po przejściu na emeryturę (1925) mieszkał w Berlinie, notowany w księgach adresowych do 1932, następnie ponownie od 1938. W 1933 otrzymał doktorat honoris causa (skrót h.c. niektórzy badacze uznali za inicjały imion) i odtąd przed nazwiskiem dodawał: dr inż. W 1908 odznaczony został Orderem Orła Czerwonego IV klasy.
W 1929 napisał artykuł o Dworze Bractwa Św. Jerzego do małej monografii Freie Stadt Danzig, w 1934 – opublikowaną w „Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins” – rozprawę o fontannie Neptuna, ale w tym okresie jego aktywność wyraźnie osłabła. Artykuł o gdańskim handlu sztuką z 1939, ogłoszony w „Weichselland. Mitteilungen des Westpreußischen Geschichtsvereins”, był jego ostatnią publikacją.
Dokładna data śmierci nie jest znana. Ernst Bahr w biogramie z 1984 określił ją jako „po styczniu 1939”. W berlińskich księgach adresowych „dr inż. nadradca budowlany Georg Cuny”, zamieszkały przy Martin-Luther-Straße 78/79, notowany był do 1942.
Od 10 III 1891 żonaty z Wilhelminą Henriettą z domu Fietkau (ur. 28 IX 1859 Wrocki, koło Golubia-Dobrzynia), córką urzędnika pocztowego Heinricha i Wilhelminy Saklwert.
Bibliografia:
Bahr Ernst, Cuny Georg, w: "Altpreussiche Biografie", 1984, s. 6.
Cuny Georg, w: Wer ist’s. 8, 1922
Cuny Georg, w: F. Braun, K. Lange, Die Freie Stadt Danzig, Leipzig 1929
Kreigseisen Jacek, Georg Cuny (1857-1939). Docenić niedocenione. Początki badań nad kulturą i sztuką Gdańska, w: Teraźniejszość przeszłości. Muzealnictwo i historiografia w Gdańsku i na Pomorzu do roku 1945, red. Ewa Szymańska-Barylewska, Gdańsk 2021, s. 315-331.
"Mitteilugen des Westpreussischen Geschichtsvereins", 1940.
"Zentrablatt der Bauverwaltung" Jg, II, Nr. 21. 27 V 1882.
"Zentrablatt der Bauverwaltung" Jg. X, Nr 45, 15 XI 1890.
