ESDEN-TEMPSKI STANISŁAW, poeta, prozaik, dziennikarz
| < Poprzednie | Następne > |
STANISŁAW ESDEN-TEMPSKI (ur. 24 VII 1952 Gdańsk), poeta, prozaik, dziennikarz. Syn Antoniego Jana (18 XII 1925 – 15 VIII 1995 Gdańsk), urzędnika, i Janiny z domu Okołotowicz (8 III 1926 Nowa Mysz (Nowogródczyzna, obecnie Białoruś) – 16 III 2016 Gdańsk). W 1972 zdał maturę w Technikum Tworzyw Sztucznych w Gdyni. W latach 1973–1974 studiował psychologię na Uniwersytecie Warszawskim, w 1980 ukończył filologię polską na Uniwersytecie Gdańskim. Podczas studiów na UG współtworzył aktywne środowisko młodych poetów i pisarzy skupionych wokół pisma „Litteraria” i Koła Młodych przy Oddziale Gdańskim Związku Literatów Polskich (m.in. z Aleksandrem Jurewiczem, Antonim Pawlakiem, Markiem Bieńkowskim).
Jako poeta zadebiutował na antenie Radia Gdańsk (1971), w prasie – w 1972 wydanym staraniem Koła Młodych wierszem Jak szybko wyparowałaś… opublikowanym w „Delcie”, dodatku literackim do „Liter”. W 1976 ukazał się jego arkusz poetycki Ten stary przebój Beatlesów nigdy nie będzie kobietą, wydany w nagrodzonej przez Ministerstwo Kultury i Sztuki tzw. serii Borosa (arkusze poetyckie młodych twórców gdańskich w niestandardowych formach edytorskich, zaprojektowanych przez studentów i absolwentów Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku). Razem z wymienionymi opublikował w 1973 w „Literach” wiersze opatrzone wspólnym tytułem Muzea samowiedzy oraz wspólną deklaracją programową twórców formacji poetyckiej, zwanej od 1975 „Nową Prywatnością”.
W sierpniu 1980 podpisał rezolucję Koła Młodych popierającą 21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego (MKS) w Stoczni Gdańskiej, uczestniczył w strajku jako delegat Koła, brał udział w obradach plenum MKS, m.in. domagając się zapisania w postulatach całkowitej likwidacji cenzury prewencyjnej, był też pierwszym protokolantem jego obrad. W lipcu 1983 aresztowany przez patrol ZOMO, ciężko pobity na posterunku milicji, przeżył śmierć kliniczną.
W 1987 wyjechał do USA. Mieszkał w Chicago, współpracując z prasą polonijną, między innymi z „Nowym Dziennikiem”, „Przeglądem Polskim” („Polish Review”). Kilka jego utworów opublikowały w tłumaczeniu na język angielski literackie i artystyczne pisma amerykańskie („Mid-American Review”, „CutBank”, „Black River”, „Another Chicago Magazine”). Utrzymywał kontakt z krajem, przyjeżdżał do Polski, pisał korespondencje dla „Polityki”, publikował w krajowych czasopismach (między innymi w kwartalniku „Tytuł”, dwumiesięczniku „Topos”, recenzje książek w dodatku do „Życia Warszawy” – „ExLibris”). Przez pewien czas (1995) mieszkał w Wielkiej Brytanii. Na stałe w Gdańsku od 1999. W 2000 wystąpił na łamach prasy z pomysłem przeznaczenia ciągu starych checzy rybackich w Gdańsku- Jelitkowie na pracownie dla malarzy i pisarzy i stworzenia tam dzielnicy artystycznej.
Od 1989 członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Autor tomów poetyckich i zbiorów wierszy: Wytrwale rozwijam swe złe skłonności (1978), Wpędzony do raju (1981), Organy Rosji pracują nocą (1984), Szmaciane lata (1985), A przecież umarłem (1988). Autor powieści: Człowiek, który udawał psa (1980 debiut jako prozaika), Między Sierpniem a młotem (1988, 2005), Łowca orchidei. Romans emigrancki (1994), Kundel (1999, powieść wyróżniona przez Magazyn Literacki), Oda do karty kredytowej (2010), Ucieczka do Polski (2015, e-book 2013), współautor antologii Nowy transport posągów (1977).
Laureat m.in. nagrody czasopisma „Nowy Wyraz” i Urzędu Miasta Warszawy za najlepszy debiut poetycki (1979), nagrody Gdańskiej Książki Roku (1979 za tomik Wytrwale rozwijam swe złe skłonności…), Nagrody Wojewody Gdańskiego (1995 za powieść Łowca orchidei), Nagrody Artystycznej Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (1994), Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury za całokształt twórczości (2010). Odznaczony m.in. Medalem 25-lecia Solidarności (2005).
Bibliografia:
Stanisław Esden-Tempski, http://old2.wbpg.org.pl/slowniklista.php?pisarz=53 (Wojewódzka Biblioteka Publiczna Gdańsk).
Piwowar Małgorzata, Między Sierpniem a młotem. Film Adama Kinaszewskiego, „Rzeczpospolita”, 7 X 2010.
