KRZAK MIECZYSŁAW, obrońca Westerplatte 1939, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
MIECZYSŁAW KRZAK (29 I 1915 Boiska, obecnie gmina Solec nad Wisłą, województwo mazowieckie – 2(?) IX 1939 Westerplatte), obrońca Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST) na Westerplatte w 1939 w stopniu legionisty (strzelca), honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Tomasza i Marianny z domu Figura.
Powołany do czynnej służby wojskowej w 4. Pułku Piechoty Legionów w Kielcach. Wraz z 19 innym żołnierzami tego pułku 5 IV 1939 przeniesiony do WST. Przydzielony do 8. drużyny III plutonu z funkcją celowniczy moździerzy. Jako żołnierz tzw. broni towarzyszącej (moździerze) nie pełnił służby wartowniczej. Po rozpoczęciu działań wojennych był w obsłudze jednego z czterech moździerzy, prowadził ostrzał atakującej niemieckiej kompanii szturmowej. Po zniszczeniu moździerzy 2 września przydzielony do prowizorycznej placówki przy torze kolejowym (jako wypełnienie luki po zniszczonej tego dnia podczas nalotu bombowego wartowni Nr 5). W nocy z 2 na 3 września był na czujce nocnej na przedpolu swojej placówki i placówki „Fort”.
Niejasne są okoliczności jego śmierci, niepewna jest też data. Wedle plutonowego Władysława Barana miał zginąć w nocnej potyczce z 3 na 4 września. Wedle mata Bernarda Rygielskiego miał zginąć podczas starcia w godzinach popołudniowych 5 września na wysuniętym w kierunku morza stanowisku placówki „Fort”. Według notatek w kieszonkowym kalendarzyku, prowadzonych na bieżąco przez mjr. Henryka Sucharskiego, zginął w nocy z 2 na 3 września. Należy przyjąć, że zginął na przedpolu placówki „Fort” między 2 a 5 września. Jego ciało pozostało na miejscu zgonu (na granicy plaży i lasu), przykryte prowizorycznie gałęziami w niewielkim zagłębieniu (okopie do pozycji leżącej?).
Władysław Kaczmarek, więzień komanda pracującego na Westerplatte, wspominał, że w styczniu 1940 „podczas usuwania konarów znaleźliśmy zwłoki polskiego żołnierza, nieszczęśnik spoczywał w niewielkim dole przysypany ziemią i kawałkami gałęzi; zmrożone ciało w stanie rozkładu, głowa okropnie okaleczona, mundur oblepiony ziemią, widok smutny i zarazem okropny ... pilnujący nas SS-man rozkazał przynieść kanister z benzyną. Nas przepędzono kilka metrów dalej do innej roboty, widziałem z daleka jak oblano zwłoki, buchnął ogień. Długo unosił się dym w tym miejscu”. W zachowanych w Muzeum Stutthof relacjach innych więźniów pracujących przy porządkowaniu terenu Westerplatte w różnych okresach – bezpośrednio po walkach i później do 17 I 1940, tylko trzech spośród nich wspominało o uczestniczeniu w pochówkach poległych na Westerplatte polskich żołnierzy, ale żaden z nich nie dotyczył miejsca na przedpolu placówki „Fort”.
Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1945 pośmiertnie). Wspólnie ze wszystkimi Westerplatczykami od 21 V 1998 honorowy obywatel miasta Gdańska.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Akta KGRP, sygn. 259/1068, k. 99, Rozkaz Komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej Westerplatte Nr 14 z dnia 5 kwietnia 1939 r.
Archiwum Muzeum Stutthof, Dział Naukowy w Sopocie, Relacje więźniów: Józefa Prauczka, t. XVII, Mieczysława Filipowicza, t. IX, Rocha Kleszcza, t. XV.
Dróżdż Krzysztof Henryk, Walczyli na Westerplatte. Badania nad stanem liczbowym załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej we wrześniu 1939 roku, Oświęcim 2017.
Górnikiewicz-Kurowska Stanisława, Westerplatczycy. Losy Obrońców Wojskowej Składnicy Tranzytowej, Gdańsk 2012 (wyd. 2, uzupełnione i poprawione).
Rut Sławomir, Wojciech Samól, Jarosław Tuliszka, Westerplatczycy – lista 1939. Skład załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku 1 września 1939 r., Gdańsk 2023, s. 28, 90.
Samól Wojciech, Lista poległych we wrześniu 1939 żołnierzy Wojska Polskiego. Załoga Westerplatte, Gdańsk 2020.
Westerplatte 4:48. Dokument Kriegsmarine, Ciechocinek 2010.
Westerplatte, zebrał, opracował i wstępem opatrzył Zbigniew Flisowski, Warszawa 1978.
