MEDER JOHANN VALENTIN, kompozytor, śpiewak
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN VALENTIN MEDER (ochrzczony 3 V 1649 Wasungen koło Meiningen – lipiec 1719 Ryga), kompozytor. Piąty, najmłodszy syn kantora w Wasungen, Johanna Erharda (zm. po 1650) i Anny. Brat Johanna Friedricha (1639–89), który przejął po ojcu posadę w Wasungen, Johanna Nikolausa (zm. około 1671), kantora w pobliskim Salzungen, Maternusa, kantora w Meiningen i Davida Bernharda (zm. 1703), w latach 1662–1703 organisty w Katedrze Marii Panny w Kopenhadze. Studia teologiczne w Lipsku, potem w Jenie przerwał w 1670, prawdopodobnie z powodów finansowych, powracając w rodzinne strony. Śpiewak w kapelach dworskich w Eisenach i Gotha (1671), Bremie (1672–1673), Hamburgu (1673), Lubece (1674), Kopenhadze (1674); w latach 1674–1680 kantor w gimnazjum w Rewalu (obecnie Tallin), gdzie w 1680 z okazji ślubu szwedzkiego króla Karla XI z duńską księżniczką Ulryką Eleonorą napisał swą pierwszą operę Die beständige Armenia, jeden z najstarszych i zachowanych w całości niemieckich utworów tego rodzaju, która jednak nie znalazła uznania, nawet wśród adresatów utworu. Po opuszczeniu Rewala znalazł posadę u księcia Kasimira w Mitau (obecnie Jełgawa, Łotwa) w Kurlandii, niedługo później śpiewak w katedrze w Rydze, gdzie również komponował, jednak jego muzyka (Pasja według św. Łukasza) także i tam nie spotkała się z uznaniem.
W Gdańsku od 1686, od 24 V 1687 kapelmistrz w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (kapeli Rady Miejskiej Gdańska). 1 VII 1690 uczcił wykonaniem swoich utworów przybywającego do Gdańska elektora brandenburskiego Fryderyka III. W 1695 kilka razy w drewnianej budzie teatralnej na Targu Węglowym, naprzeciwko Wielkiej Zbrojowni, wystawił swoją operę Neron. W 1698, z okazji przybycia do Gdańska króla Augusta II przygotował specjalny wiersz pochwalny, wydrukowany na białym atłasie i rozmieszczony na stołach, przy których ucztował król z żoną i osobami towarzyszącymi, wygłoszony z towarzyszeniem muzyki (sam dyrygował). W tym samym roku wystawił operę Die wiederverehligte Coelia, co uczynił bez zezwolenia Rady Miejskiej, która zakazała mu dalszych przedstawień. Wystawiono ją jednak ponownie, w Kolegium Gdańskim (jezuickim) na Starych Szkotach, zachęcony przez przyjaciela, opata oliwskiego Michała Antoniego Hackiego, którego brat – Jan Franciszek Hacki – był rektorem tegoż kolegium.
W rok później (1699) opuścił Gdańsk, częściowo w efekcie konfliktu z Radą Miejską, głównie jednak z uwagi na zaciągnięte długi i pretensje wierzycieli. Przebywał u jezuitów w Braniewie, następnie w Królewcu, od 1700 w Rydze, gdzie pozostał już do śmierci.
Jeszcze kilkadziesiąt lat po śmierci nazywano go słynnym kapelmistrzem z Gdańska i umieszczano wśród najbardziej znamienitych kompozytorów tamtych czasów. W jego dorobku znalazły się różnorodne gatunki i formy muzyczne typowe dla czasów, w których tworzył: koncerty kościelne, motety, kantaty, msze, pasje, świeckie utwory instrumentalne, opery ( Teatr do końca XVIII wieku; Państwowa Opera Bałtycka). Jego dzieła znajdują się w bibliotekach Gdańska, Uppsali, Sztokholmu, Berlina, Wolfenbüttel.
W Gdańsku 16 V 1688 ożenił się z Constantią (ur. 1665), córką Nicolasa Finka (ur. 1622, pochowany w grobie nr 265 kościoła NMP, który zakupił w 1677) i jego poślubionej w 1650 pierwszej żony, szwagierką archidiakona Michaela Straussa. Ojciec Erharda Nikolasa (ochrzczony w kościele NMP 28 III 1689 – 1744), notariusza w Rydze i Anny Constantii (ochrzczona w kościele NMP 2 VII 1691) oraz prawdopodobnie Petera Wolfganga (zm. 1707), w latach 1699–1707 organisty w Dorpacie (Tartu, Estonia).
Bibliografia:
Arro Elmar, Die Dorpater Stadt–Musici 1587–1809. Sonderdruck aus den Sitz ungsberichten der Gelehrten Estnischen Gesellschaft 1931, Tartu 1932, s. 90–157.
Braun Werner, Meder Johann Valentin, w: Neue Deutsche Biographie, 16, 1990, s. 596-597.
Gugnowska Katarzyna, Johann Valentin Meder (1649–1719) – muzyk wędrujący w: „Ars inter Culturas”, 2014, nr 3, s. 13–27.
Meder Johann Valentin, polskabibliotekamuzyczna.pl/encyklopedia/meder-johann-valentin/.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1-174, 2-539.
