OSIŃSKI MARIAN, profesor Politechniki Gdańskiej, patron ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
MARIAN OSIŃSKI (2 I 1883 Kraków – 4 XII 1974 Gdańsk), architekt, profesor Politechniki Gdańskiej (PG). Syn kierownika kolejowej parowozowni Franciszka (zm. 1925) i Marii z domu Wiadrowskiej (zm. 1926), brat maszynisty kolejowego Michała, Zofii (zm. 1952) po mężu Pukło, oraz Józefy, po mężu Konieczną.
Ukończył Gimnazjum św. Anny w Krakowie. Od 1901 studiował na Wydziale Budownictwa Szkoły Politechnicznej we Lwowie (od 1921 Politechnika Lwowska), w latach 1906–1908 odbywał praktykę w biurze budowlanym Jana Lewińskiego we Lwowie, studia ukończył w 1908, inżynier architekt. Od 1907 był w macierzystej uczelni asystentem, od 1910 do 1916 adiunktem. Odbył studia uzupełniające w latach 1909–1910 w Akademii Sztuk Pięknych i w Muzeum Artystyczno-Przemysłowym w Rzymie, od 1911 do 1912 na Wydziale Architektury Politechniki i w Szkole Przemysłu Artystycznego w Monachium.
W 1915 i 1916 na zlecenie Urzędu Konserwatorskiego w Krakowie oceniał szkody wojenne zabytków architektury w powiatach na wschód od Sanu. W latach 1916–1919 pracował w ekspozyturze budowlanej Centrali Krajowej dla Gospodarczej Odbudowy Galicji w Jaśle (budowa domów mieszkalnych i przemysłowych). W 1919 był architektem Elektrowni Miejskiej we Lwowie, zaprojektował elektrownię w Borysławiu, w latach 1921–1923 rozbudowę elektrowni w Sierszy Wodnej koło Trzebini. Od 1921 do 1924 był profesorem kontraktowym a od 1924 do 1929 etatowym lwowskiej Państwowej Szkoły Technicznej. Od 1929 do 1939 pracownik Politechniki Lwowskiej, początkowo jako zastępca profesora, po obronie w 1933 doktoratu (na podstawie rozprawy Zamek w Żółkwi), od następnego roku profesor nadzwyczajny i kierownik zorganizowanej przez siebie Katedry Historii Architektury Politechniki Lwowskiej.
Podczas II wojny światowej latach 1939–1941 profesor w Lwowskim Instytucie Politechnicznym (były uniwersytet), w 1 połowie 1942 (luty – maj) wykładowca na Państwowych Technicznych Kursach Zawodowych, następnie do czerwca 1944 ponownie związany z Instytutem Politechnicznym. Po krótkim pobycie w Dębicy, od października 1944 do listopada 1945 był kierownikiem Wydziału Odbudowy Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie.
W Gdańsku od 1 XII 1945 profesor nadzwyczajny, kierownik Katedry Historii Architektury i do 1952 dziekan Wydziału Architektury PG; od 1 VII 1946 profesor zwyczajny. W 1948 zorganizował Wydział Architektury Wieczorowej Szkoły Inżynierskiej Naczelnej Organizacji Technicznej w Gdańsku i do 1953 był jej dziekanem.
Jeden z inicjatorów i kierownik odbudowy Głównego Miasta Gdańska. Pod jego kierunkiem opracowano dokumentację odbudowy ul. Długiej, Długiego Targu, ul. Piwnej i innych. Autor m.in. Dom Uphagena w Gdańsku („Architectura Perennis” 1971, z. 8). Był konsultantem Biura Projektowo-Badawczego Budownictwa Ogólnego „Miastoprojek, konsultował projekty odbudowy Szczecina, Koszalina i Kołobrzegu. Uważany za głównego twórcę gdańskiej szkoły architektonicznej. Od 1961 na emeryturze.
Członek Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, Towarzystwa Naukowego we Lwowie (1934), Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie, Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (prezes oddziału we Lwowie w 1937, w 1947–1974 członek oddziału gdańskiego), należał do Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. W 1963 Wydział Architektury PG z okazji 80. rocznicy urodzin wyemitował poświęcony mu medal (według projektu Leszka Weroscy, wybity w tombaku w Mennicy Państwowej) z profilem uczonego na awersie. Od 1970 doktor honoris causa PG. Odznaczony
Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1954), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1964), Medalem 10-lecia PRL, odznakami „Za Zasługi dla Gdańska” (1960) i „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1965). W 1956 otrzymał Nagrodę Miasta Gdańska w dziedzinie nauki.
Żonaty był od 1921 z Zofią z domu Szostkiewicz (3 V 1892 – 22 III 1980 Gdańsk), ojciec bliźniąt Marii (18 I 1924 – 27 XII 2021 Sopot), lekarki Akademii Medycznej w Gdańsku, żony lekarza ftyzjatry Macieja Chimiaka, i Antoniego (18 I 1924 – 2 XI 2011), architekta. Pochowany (obok żony i syna) na Cmentarzu Komunalnym w Oliwie. Jego imię noszą Państwowe Szkoły Budownictwa przy al. Grunwaldzkiej 238. Od 28 VI 2018 patron ulicy w Gdańsku- Jasieniu. 18 X 2021 na domu w którym mieszkał, przy ul. Wita Stwosza 38, zawieszono pamiątkową tablicę.
Bibliografia:
Andrzejewski Marek, Osiński Marian (1883–1974), w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. III, Gdańsk 1997, s. 365.
Brzozowski Stanisław M., Osiński Marian (1883-1974), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 24, 1979, s. 346-347.
Krzyżanowska Hanna, Osiński Marian, w: Polski Słownik Biograficzny Konserwatorów Zabytków, z. 2, Poznań 2006.
Pionierzy Politechniki Gdańskiej, red. Zygmunt Paszota, Janusz Rachoń, Edmund Wittbrodt, Gdańsk 2005, s. 427.
