SALA BHP STOCZNI GDAŃSKIEJ
| < Poprzednie | Następne > |
SALA BHP STOCZNI GDAŃSKIEJ (bezpieczeństwa i higieny pracy) i zakładowa izba pamięci, ul. ks. Popiełuszki 6 (wcześniej ul. Doki 1), w dawnym budynku stoczniowym (obiekt 131A), złożonym z dwóch oddzielnie wybudowanych części, wielokrotnie przebudowywanych. Między 1882 a 1889 na terenie Stoczni Cesarskiej zbudowano, w sąsiedztwie siedziby dyrekcji, magazyn służący do składowania torped i materiałów wybuchowych, stanowiący główną cześć przyszłego korpusu budynku. Był on oddzielony murem od przemysłowych zabudowań stoczni, pierwotnie nie posiadał okien i bocznych drzwi, pokryty był lekkim, drewnianym dachem. W przypadku wybuchu, siła eksplozji zerwałaby dach, pozostawiając nienaruszony korpus, cechujący się solidną konstrukcją ścian, wspartą przyporami. Do budynku prowadził tor kolejowy z niewielką obrotnicą, co pozwalało na częściowe montowanie w budynku uzbrojenia okręgów wojennych.
W 1908 korpus budynku został rozbudowany o zachodnią część halową, tj. jednokondygnacyjny aneks kryty dwuspadowym dachem ze świetlikami (późniejsza Sala BHP). Około 1918 dobudowano dwukondygnacyjną część administracyjno-biurową. Na nadprożu okiennym, od strony północno wschodniej, zachował się napis informujący o pierwotnym przeznaczeniu obiektu „Torpedo Lagerhaus” (magazyn torped).
Do końca I wojny światowej w 1918 oraz od września 1939 do końca marca 1945 budynek służył do uzbrajania i przechowywania torped, w okresie zdemilitaryzowanego II Wolnego Miasta Gdańska pełnił funkcje magazynu i do czasu wprowadzenia samochodów wykorzystywany był jako stajnia dla koni. W 1945 uszkodzeniu uległa starsza, wschodnia część halowa. Rozebrano ją pod koniec lat 40. XX wieku. Od 1945 do od 19 X 1947 budynek znajdował się na terenie
Stoczni nr 1, następnie Stoczni Gdańskiej. Pełnił pomocnicze funkcje, warsztatowo-magazynowe. Budynek zmodernizowano i utworzono w nim tzw. gabinet ochrony pracy, a w części parterowej powstała sala konferencyjna. Prezentowano w nim urządzenia, sprzęt oraz odzież roboczą. W latach 50. XX wieku nad bocznym wejściem do budynku wykonano dekorację ścienną w technice sgrafitto. Przedstawia ona stoczniowe zawody wraz z atrybutami poszczególnych profesji, tj. spawacza z uchwytem spawalniczym i w okularach ochronnych, konstruktora statku z modelem oraz nitera z młotem niterskim. W późniejszym czasie w obiekcie ulokowano jedną z komórek Dyrekcji Zaopatrzenia i Kooperacji (DM), której zadaniem było przygotowanie zamówień i zabezpieczenie dostaw w określonym terminie, zgodnie z procesem technologicznym; w 1962 komórka została przeniesiona do nieistniejącego obiektu (322A) nieopodal budynku dyrekcji.
W 1962, po pożarze na drobnicowcu m/s „Konopnicka”, przebudowano obiekt i dostosowano do wymogów sali o charakterze szkoleniowo-konferencyjnej. Do 1996 odbywały się w nim szkolenia dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy dla nowo zatrudnionych pracowników zakładu. Organizowano w nim też m.in. oficjalne wydarzenia i uroczystości, konferencje, akademie, robocze i oficjalne spotkania kadry technicznej i zarządczej z przedstawicielami armatorów, giełdy wynalazczości (nazywane też giełdami racjonalizacji). W budynku eksponowano modele budowanych w Stoczni Gdańskiej statków, ukazując tym w celach promocji skalę produkcji zakładu.
Podczas wydarzeń Grudnia’ 70 odbyły się tu rozmowy dyrekcji Stoczni ze strajkującymi robotnikami. Od lat 70. XX wieku działało tu Muzeum Zakładowe Stoczni Gdańskiej. Na początku lat 70. przygotowywano pomieszczenia do umieszczenia w nich komputera „Odra”, ostatecznie decyzją dyrektora naczelnego Klemensa Gniecha sprzęt znalazł się w stojącym nieopodal budynku dyrekcji. Z polecenia tego dyrektora w latach 1978–1980 zainstalowano tu nowoczesny system nagłośnienia, który odegrał dużą rolę w czasie protestów w Sierpniu’ 80. Sala BHP była wówczas miejscem obrad Komitetu Strajkowego Stoczni Gdańskiej i Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Prowadzono tu negocjacje pomiędzy komisją rządową a MKS, tu 31 VIII 1980 podpisano kończące strajki porozumienie gdańskie, na mocy którego powstała NSZZ „Solidarność” . Budynek służył jako miejsce spotkań związkowych NSZZ „Solidarność” tu obradowała w nocy z 12 na 13 XII 1981 jego Komisja Krajowa, której uczestników zatrzymywano po opuszczeniu terenu stoczni w związku z wprowadzeniem stanu wojennego.
Od ogłoszenia upadłości Stoczni Gdańskiej w 1996 budynek nie był użytkowany. 6 XII 1999 został wpisany do rejestru zabytków województwa pomorskiego. 31 VIII 2000 otwarto w nim wystawę „Drogi do Wolności”. 23 XII 2004 właścicielem obiektu został NSZZ „Solidarność”, administrowaniem zajęła się Fundacja Promocji „Solidarności”, prowadząca działalności upamiętniającą dokonania związku. W 2007 stan techniczny obiektu był na tyle zły, że koniecznym było przeniesienie wystawy „Drogi do Wolności” w inne miejsce (podziemia budynku NSZZ „Solidarność” przy ul. Wały Piastowskie 24). W latach 2006–2010 przeprowadzono generalną renowację oraz adaptację budynku. Prace zostały sfinansowane ze środków własnych, dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz wpłat indywidualnych ofiarodawców. 24 VIII 2010 uroczyście wznowiono funkcjonowanie historycznej Sali BHP. 14 VIII 2014 została udostępniona jako centrum konferencyjno-wystawiennicze pod nazwą Muzeum Sali BHP. W 2015 utworzono w Sali BHP Izbę Pamięci Stoczni Gdańskiej, powróciło wiele pamiątek po dawnym Muzeum Zakładowym Stoczni Gdańskiej, m. in. modele budowanych statków, dwie dioramy Wydziałów Montażu Kadłubów K-2 i K-3 (stan z lat 70. XX wieku), elementy odzieży roboczej, narzędzia pracy, także stół prezydialny, przy którym obradował MKS (składa się ze zbudowanych w stolarni Stoczni Gdańskiej mniejszych stołów o rozmiarach 200 x 88 cm) oraz krzesła (meble pochodzą z lat 60. XX wieku). Znalazła tu także miejsce kolekcja sztandarów związkowych.
14 VIII 2016 w budynku odsłonięto w ramach wystawy „Stocznia Solidarność” dioramę przedstawiającą, na 12 m², moment ogłoszenia Porozumienia Gdańskiego. Makieta w skali 1:100 szczegółowo prezentuje tereny Stoczni Gdańskiej z 31 VIII 1980, w tym nieistniejące stołówkę, szpital stoczniowy, budynek rady zakładowej, dawną pętlę tramwajową czy willę dyrektora. Wykorzystano około 2500 figurek ludzi, które przedstawiają protestujących stoczniowców oraz wspierających strajkujących mieszkańców miasta. Wykonał ją zespół kilkunastu modelarzy z warszawskiej Grupy Rekonstrukcji Historycznej REKO pod kierunkiem Jana Nałęcza, archeologa-muzealnika, historyka wojskowości, rekonstruktora.
2 VIII 2019 decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego obiekt stał się ósmym oddziałem Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. 31 VIII 2019 Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego w porozumieniu z NZSS „Solidarność” powołał Instytut Dziedzictwa Solidarności, której pierwszym dyrektorem został Mateusz Smolana. Zgodnie ze statutem instytucja ta może wspierać działalność i udostępnianie dla zwiedzających historycznej gdańskiej Sali BHP.
Bibliografia:
Informacje Jarosława Żurawińskiego.
Historia Stoczni Gdańskiej, red. Konrad Koch, Jakub Kufl, Wojciech Polak, Przemysław Ruchlewski, Magdalena Staręga, Andrzej Trzeciak, Gdańsk 2018.
Karty ewidencyjne zabytków nieruchomych dawnej Stoczni Gdańskiej, oprac. Anna Orchowska-Smolińska z 1 II 2014.
Nawrocki Andrzej, Trzeciak Andrzej, Jak działała Stocznia Gdańska, Gdańsk 2022.
Tu Stocznia, red. Hanna Daszczyńska i Danuta Kobzdej, Gdańsk 2013.
Trzeciak Andrzej, Stocznia Gdańska. Miejsca, ludzie, historie, Gdańsk 2020.
www.fpsol.org.pl/sala-bhp/.
nmm.pl/2019/09/03/sala-bhp-oddzialem-narodowego-muzeum-morskiego-w-gdansku/.
