SCHÜTZ CASPAR, sekretarz Rady Miejskiej
| < Poprzednie | Następne > |
CASPAR SCHÜTZ (1540 Eisleben, Saksonia – 16 IX 1594 Gdańsk), historyk, poeta, prawnik, sekretarz Rady Miejskiej Gdańska. Prawdopodobnie syn pastora luterańskiego w Eisleben. Od 1558 w Wittenberdze studiował humanistykę i prawo u Filipa Melanchtona, tytuł magistra uzyskał 1561 w Królewcu, namówiony przez swego przyrodniego brata, profesora prawoznawstwa tamtejszego uniwersytetu, Georga Lange. W latach 1562–1564, za osobistym wstawiennictwem księcia Albrechta, profesor poetyki na uniwersytecie w Królewcu, opracował w tym czasie wiele utworów poetyckich, religijnych i okolicznościowych.
Polecony przez Johanna Brettschneidera (Placotomusa) (następnie swego teścia) od stycznia 1565 był sekretarzem Rady Miejskiej Gdańska (przed śmiercią został pierwszym sekretarzem). Z ramienia miasta brał udział w zjazdach hanzeatyckich, poselstwach do Lubeki, Hamburga, księcia pruskiego Albrechta, w okresie konfliktu Gdańska z królem polskim Zygmuntem Augustem, 9 X 1568 w imieniu Gdańska udzielał odpowiedzi na zarzuty strony polskiej (tzw. Komisji Karnkowskiego). Podczas wojny Gdańska z królem Stefanem Batorym (1576–1577) sporządził na polecenie Rady Miejskiej opis jej przyczyn wraz z dokumentacją wydarzeń, wydaną w 1577 w Gdańsku jako materiał propagandowy (De commisionis Gedanensis negotio, Dialogus de bello Gedanensi cum rege Stephano).
Jako prawnik przygotował wiele rękopiśmiennych rozpraw w dziedzinie prawa spadkowego (w odpisach korzystano z nich w Gdańsku do schyłku XVIII wieku), pracował nad zmianą wilkierza z 1574 (nowy wprowadzono w 1597), nad rewizją prawa chełmińskiego, m.in. De iure successionum in terris Prussiae, zbiór listów dotyczących spraw gdańskich Epistolarum senatus Gedanensis nomine scriptarum. W Gdańsku kontynuował twórczość poetycką, głównie okolicznościową (był m.in. autorem utworów przygotowanych z okazji ślub profesora Gimnazjum Akademickiego Jacoba Ziglera (1565), córki Johanna Brettschneidera (Placotomusa), Catheriny, z kupcem Andreasem Hackenem (1566), a także pracy Sermonum Job liber heroicus (1569), przygotował zbiór wierszy Prussiae libri primus.
Mając jednak dostęp do źródeł historycznych, skoncentrował się na tej dziedzinie. Zaprzyjaźniony z gdańskimi kronikarzami Bartholomäusem Wartzmannem i Stenzlem Bornbachem często korzystał z ich historycznych opracowań. Starał się weryfikować fakty zaczerpnietę z kronik i ze starszej literatury, poprawiał je zgodnie ze swoją wiedzą, zaznaczał wątpliwości. Opracował m.in. opis gdańskiej rewolty z 1525 (Geschichte des Aufruhrs in Danzig Anno 1525, zachowane fragmenty) i zwłaszcza najgłośniejsze swoje dzieło: w 10 księgach dzieje Prus od 997 do 1525 (Historia Rerum Prussicarum, das ist wahrhaffte und eigentliche Beschreibung der Lande Preussen, Zerbst 1592, wyd. 2 Lipsk 1599). Do XVIII wieku (do czasów Gottfrieda Lengnicha) była to podstawowa synteza dziejów Prus.
Posiadał duży księgozbiór, głównie historyczny, także klasyków greckich i łacińskich, po jego śmierci nabyty w 1597 (240 tomów) przez Radę Miejską i przekazany do Biblioteki Rady Miejskiej (większość księgozbioru zachowna do dziś). Jego dorobek historyczny, rękopiśmienny i wydany drukiem, zebrał i wydał Michael Christoph Hanow (Kurze Nachricht von M. Caspar Schützens Leben und Schriften – mit einer Zusammenstellung aller gedruckten und ungedruckten Schriften, w: Preußische Sammlung allerley bisher ungedruckten Urkunden, Nachrichten und Abhandlungen, Danzig 1747). Żonaty był od 2 II 1571 z Anną (zm. 1574), córką Johanna Brettschneidera (Placotomusa), zmarł bezdzietnie.
Bibliografia:
Mokrzecki Lech, W kręgu prac historyków gdańskich XVII wieku, Gdańsk 1974 (przez indeks).
Szczuczko Witold, Schütz Kaspar, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement II, Gdańsk 2012, s. 244–246.
